Sykes-Picot Anlaşması, Orta Doğu'nun bugünkü siyasi haritasını şekillendiren, çok tartışmalı ve tarihsel açıdan kritik bir gizli anlaşmadır.
Temel Bilgiler
Ne Zaman?: 16 Mayıs 1916
Kimler Arasında?: Birleşik Krallık (Sir Mark Sykes) ve Fransa (François Georges-Picot) arasında. Anlaşmaya daha sonra Rusya da dahil edilmiş, İtalya'ya ise sonradan pay verilmiştir.
Nerede İmzalandı?: Gizlice yapıldı.
Amacı Ne?: I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu yenilgiye uğratıldığında, Osmanlı'nın Orta Doğu'daki topraklarını bu devletler arasında paylaştırmak.
Anlaşmanın İçeriği
Anlaşmaya göre Osmanlı toprakları dört bölgeye ayrılıyordu:
Fransız Nüfuz Bölgesi: Bugünkü Suriye, Lübnan, Güneydoğu Anadolu (Mardin, Urfa, Antep) ve Kuzey Irak (Musul vilayeti).
İngiliz Nüfuz Bölgesi: Bugünkü Irak'ın geri kalanı (Bağdat, Basra) ve Ürdün.
Rusya'ya Verilen Bölge: Boğazlar ve Doğu Anadolu'nun bir kısmı (Rusya 1917'deki Bolşevik Devrimi'nden sonra savaştan çekilince bu maddeden vazgeçti).
Uluslararası Yönetim Bölgesi: Kudüs ve çevresi. (Filistin)
Aşağıdaki harita, anlaşmanın öngördüğü bu paylaşımı göstermektedir:
Arap Sözü ile Çelişmesi: İngilizler, Osmanlı'ya karşı ayaklanmaları için Mekke Şerifi Hüseyin'e bağımsız bir Arap devleti vaat etmişti (McMahon-Hüseyin Yazışmaları). Sykes-Picot Anlaşması bu sözle tamamen çelişiyordu ve Arapları "arkadan vurmak" olarak görüldü.
Yapay Sınırlar: Anlaşma, bölgenin etnik, dini ve mezhepsel yapısını hiç dikkate almadan, masa başında cetvelle çizilmiş gibi düz sınırlar oluşturdu. Bu yapay sınırlar, ileride çıkacak olan birçok etnik-dini çatışmanın (örneğin Irak ve Suriye'deki) temel nedenlerinden biri oldu.
Günümüz Ortadoğu'sunun Temeli: I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı'nın yerine kurulan Irak, Ürdün, Suriye ve Lübnan gibi devletlerin sınırları, büyük ölçüde bu anlaşmanın üzerine inşa edildi.
Gizliliğin Ortaya Çıkması: Anlaşma, 1917'deki Rus Bolşevik Devrimi'nden sonra yeni Sovyet yönetimi tarafından dünyaya ifşa edildi. Bu durum, özellikle Araplar ve Türkler nezdinde İngiliz ve Fransızların itibarını son derece zedeledi.
Sonuç
Sykes-Picot Anlaşması, Batılı güçlerin Orta Doğu'yu kendi çıkarları doğrultusunda keyfi bir şekilde bölüşmesinin bir simgesidir. Günümüzde dahi Orta Doğu'da yaşanan istikrarsızlıkların ve çatışmaların kökenleri, bir asır önce çizilen bu sınırlara dayandırılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder