1929 DÜNYA EKONOMİK BUHRANI VE DÜNYAYA ETKİLERİ

Dünya Ekonomik Buhranı, Amerika’da 1929’da New York Borsasının çöküşü ile başlayan ve etkileri on yıl boyunca dünyada devam eden ekonomik krizdir.

Krizin nedenleri şunlardır:

1) ABD’nin tüm dünyaya kredi veren tek ülke olması ve bu konuda büyük hatalar yapması (dünya devletlerine verdiği kredileri geri alamaması)

20.YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA 2 L12

ABD’nin Uzakdoğu Politikası:

I.Dünya savaşından sonra Monroe Politikasına geri dönen ABD, daha çok uzak doğu ile ilgilenmeye başlamıştı. Çünkü I. Dünya Savaşından karlı çıkan Japonya uzak doğuda yeni bir güç olarak bölgede etkin bir rol oynamaya başlamıştı (Yayılmacı hareketlere girişen Japonya, Almanya’nın uzak doğudaki sömürgelerinin bir bölümünü ele geçirmişti). Böylece ABD için bir rakip ülke olmuştur.

1929 DÜNYA EKONOMİK BUHRANI VE DÜNYAYA ETKİLERİ:

Dünya Ekonomik Buhranı, Amerika’da 1929’da New York Borsasının çöküşü ile başlayan ve etkileri on yıl boyunca dünyada devam eden ekonomik krizdir.
Krizin nedenleri şunlardır:
a) ABD ekonomisinin %50’sinin 200 kadar Holding’in kontrolünde olması ve bir tanesinin dahi batmasının ülke ekonomisini etkilemesi
b) Bankaların kötü yapılanmış olması, mali yapıdaki yasaların yetersizliği (bankaların ölçüsüzce verdiği kredilerin engellenememesi)
c) ABD’nin tüm dünyaya kredi veren tek ülke olması ve bu konuda büyük hatalar yapması (dünya devletlerine verdiği kredileri geri alamaması)
d) ABD Başkanı Hoower yönetiminin zafiyeti ve ekonomi alanındaki tecrübesizliği
Yatırımcıların 21 Ekim günü ellerindeki hisse senetlerini satması ve bunun sonucunda ortaya bir panik havası “Kara Perşembe” olarak anılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü New York borsasının çöküşüne yol açmıştır.
Dünya ekonomik krizi başta Kuzey Amerika ve Avrupa olmak üzere tüm dünyayı ekonomik açıdan olumsuz etkilemiştir. Bu bunalımdan en çok etkilenen devlet Almanya olmuştur.

İKİ SAVAŞ ARASINDA AVRUPA’DA DURUM

Dünya’da Barışın Sürekliliğini Sağlama Çabaları (Atatürk Dönemi’nde Dünya )

a) CEMİYET-İ AKVAM’IN KURULUŞU (1920)

ABD Başkanı Wilson’un yayımladığı ilkeler doğrultusunda dünya barışını korumak amacıyla Paris Barış Konferansında kurulmasına karar verildi. Milletler Cemiyeti, Uluslararası iş birliğini geliştirmek, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak amacıyla Cenevre’de kurulmuştur.

b) LOCARNO ANTLAŞMASI (1925)

Fransa’nın, Almanya’ya olan güvensizliği sonucunda imzalanan bir antlaşmadır. Versay Antlaşması sonrası bir gerginlik devresine giren Fransız- Alman ilişkileri ancak bu antlaşma ile toparlanabilmiştir. Alsas-Loren bölgesini geri alan Fransa, Almanya’nın kendisine karşı bir saldırıda bulunmasından endişelenmiş ve ittifak arayışına girmiştir. Almanya da savaş tazminatı konusunda kendisine kolaylık sağlanması için Fransa ile yakınlaşma içine girmiştir. Bu antlaşmadan sonra Almanya 1926’da Milletler Cemiyetine girmiştir. Böylece 1930’a kadar barışı korumanın amaçlandığı bir dönem olmuştur.

c) BRİAND-KELLOG PAKTI (1928)

Fransız Dışişleri Bakanı Briand ile ABD Dışişleri Bakanı Kellog’un mimarı oldukları pakttır. Amaç, savaşı ulusal politikaların bir aracı olmaktan çıkarmaktır. Bu pakt, ABD’nin öncülüğünde imzalanmış, pakta daha sonra SSCB ve Türkiye’de katılmıştır. Kellog Paktı barış ve silahsızlanma çabalarında önemli bir adımdır. Barışın sürekliliğini sağlamak ve devletlerarası ilişkilerde barışçı yollara başvurmak dünyada kalıcı bir barış ortamı oluşturmak amaçlanmıştır.

d)LİTVİNOV PROTOKOLÜ (1929)

Sovyetler Birliği hazırlanmıştır. Briand Kellog Paktıyla aynı amacı taşıyan protokoldür. Türkiye bu protokolü de imzalamıştır.

e)AKDENİZ PAKTI(1936 )

İtalya'nın Akdeniz de oluşturduğu tehdit karşısında İngiltere, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan'ın katılımıyla oluşturulmuştur.

BÜYÜK DEVLETLERDE REJİM DEĞİŞİKLİKLERİ ve DIŞ POLİTİKALARI:

1) İtalya’da Faşizm: I. Dünya savaşından istediğini alamayan İtalya müttefiklerine kızgındı. Savaştan olumsuz yönde etkilenen İtalya’da ülke içindeki karışıklıkları fırsat bilen Benito Mussolini tarafından kurulan Faşist Parti harekete geçti. Mussolini önderliğinde aşırı milliyetçiliği esas alan Faşist yönetim kısa bir süre sonra demokrasiyi (cumhuriyeti) kaldırarak yayılmacı bir politika izlemeye başladı. Onun söylemleri ve politikaları Büyük Roma İmparatorluğu kurma düşünceleri (Akdeniz Bizim Deniz) halk tarafından büyük rağbet görmüş bir ayaklanma sonucu Başbakan olmuştur.

2) Almanya’da Nazizm : I. Dünya savaşından sonra Versay Antlaşması’nın aşırı zorlayıcı maddelerinin de etkisi ile Almanya önemli iç sorunlarla karşı karşıya kalmıştır.Hiper–Yüksek Enflasyon meydana gelmiştir. Ülkedeki ekonomik yapının bozukluğuna Versay Antlaşması’nın getirdiği hükümler de eklenince ülkede ekonomik kriz ortaya çıkmıştır. Dış borçlarını ödeyemeyen Almanya’da aşırı sağ görüşlü Naziler iktidara gelerek Hitlerin yönetiminde aşırı ırkçı ve yayılmacı bir politika izlemeye başladı (Hayat Sahası politikası). Savaş sonunda enflasyon ve işsizlik Alman halkının en büyük sorunu olmuş, bunu çok iyi kullanan Hitler, 1933’te iktidarı ele geçirerek ırkçı bir yönetim kurmuştur.

3) Rusya’da Bolşevik ihtilali ile Lenin önderliğinde Sosyalistlerin iktidara gelmesi ( Leninden sonra Stalin iktidara geçmiştir.).

4) Japonyada 1926-1989 arası 63 yıl süren Hirohito Yönetimi.

5) İspanya’da iç savaş sonunda iktidara gelen General Franco, Cumhuriyet yönetimine son vererek Irkçı Faşist bir yönetim(falanjist) kurmuştur (1939). İspanya’daki iç savaşta İtalya ve Almanya yaptıkları askeri yardımla Franco’yu desteklemişlerdir. Karşı cephe ise cumhuriyetçileri desteklemiştir.

6) Yugoslavya’da  Tito öncülüğünde sosyalist yönetim kurulmuştur.