Anadolu'nun İslamlaşması

Ahmet Yesevi

• Fikirlerinin temeli hikmet, sohbet ve ahlak olmak üzere üç esasa dayanır.
• Eserlerinde millî ve manevî  birliğin önemi üzerinde durmuştur.

Yunus Emre

• Farsça ve Arapçanın yaygın olarak kullanıldığı dönemde Türkçe eserler vermiştir.
• Öğretileri İslamın insan sevgisi, iyilik ve dostluğa dayalıdır.

Mevlânâ Celâleddîn-î Rûmî,

• İslamdan aldığı fikirleriyle   tüm insanlığa seslenmiştir.. Verdiği mesajlar asırlar boyu etkisini sürdürmüştür.

Hacı Bektâş-ı Velî

• Ahmet Yesevi'nin kurduğu Yesevilik tarikatının Anadolu'daki uygulayıcılarındandır.
• Fikirlerini "Makalat" adlı eserinde toplamıştır.
• Balkanların ve Rumeli'nin İslamlaşmasında önemli rol oynamıştır.

Ahî Evran

• Esnaf ve zanaatkarların maddî ve manevî dayanışma teşkilatı olan ahiliğin lideridir.
• Ahiler, Anadolu Selçukluları Dönemi'nde etkili olmuşlar, Osmanlı Devleti'nin kuruluşuna önemli katkı sağlamışlardır.

Hacı Bayrâm-ı Velî

• Bilim ve tasavvufu birleştirmiştir. Önce müderrislik yaparak birçok öğrenci yetiştirmiş daha sonra tasavvufa yönelmiştir.
• Anadolu'ya gelen konargöçer Türkmenlerin yerleşik yaşama geçmelerinde önemli  rol oynamıştır.

Türk İslam düşüncesindeki sufiler, gittikleri yerlerde tekke ve zaviyeler kurarak  halka manevi destek sağladıkları gibi  yıkılan yerleri imar etmişler, dinî ve ilmî çalışmalar yapmışlardır. Bununla birlikte gerektiğinde devletin savaş gücüne de katkı sağlamışlardır

Türk İslam Dünyasında İlk Edebi Eserler

1- Kutadgu Bilig: Karahanlılar zamanında Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır. İyi bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiğinin anlatıldığı kitap, Türk-İslam edebiyatının ilk yazılı örneğidir.

2- Divan-ı Lügati’t-Türk: Karahanlılar devrinde Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Ansiklopedik sözlük niteliğindedir. Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türk dilinin güzelliğini anlatmak için yazılmıştır.

3- Divan-ı Hikmet: Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Eserde dini ve ahlaki öğütler verilmiştir. İslamiyetin Türkler arasında yayılması amaçlanmıştır. İlk Türk tasavvuf kitabıdır.

4.Atabetül Hakayık:Edip Ahmet Yükneki, Yusuf Has Hacib'in 'Kutadgu Bilig'i gibi aruz vezniyle ve Kaşgar diliyle yazmıştır.

Atabetü'l Hakayık'ın  Uygur harfleriyle yazılmış ilk yazması İstanbul'da Ayasofya Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.

Atabetü'l Hakayık Özellikleri:

• Gerçeklerin eşiği anlamına gelir.
• Konusu din ve ahlaktır.
• Didaktik (öğretici) bir eserdir.
• Mesnevi tarzında yazılmıştır.

TÜRK İSLÂM TARİHİ -2 (KARAHANLILAR) L9

I. Karahanlılar (840 - 1212)

Uygur Devleti'nin yıkılmasından sonra Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından Türkistan'da kurulmuştur. Kurucusu Bilge Kül Kadir Han'dır. Devlet 932 yılında Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet'i resmen kabul etmiş ve Yusuf Kadir Han döneminde de en parlak dönemini yaşamıştır. İlge Han zamanında Gaznelilerle birlikte Samanoğlu Devleti'ne son veren Karahanlılar, daha sonra Horasan için Gaznelilerle savaştı ancak başarılı olamadılar. Taht kavgaları sonucu Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar diye ikiye ayrıldılar (1046). Doğu Karahanlılar 1130'da Karahıtaylar; Batı Karahanlılar ise 1211'de Harzemşahlar tarafından yıkıldılar.

Karahanlıların Başlıca Özellikleri:

1 Orta Asya'da kurulan ilk Türk-İslam devletidir. 

2-Türk-İslam kültürünün temellerini atmış; ilk yazılı eserleri vermişlerdir. Bunlardan en önemlileri Yusuf Has Hacib'in yazdığı Kutadgu Bilig, Kaşgarlı Mahmut'un yazdığı Divan-ı Lügati't Türk, Edip Ahmet Yükneki'nin yazdığı Atabetü'l-Hakayık ve Hoca Ahmet Yesevi'nin Divan-ı Hikmet'tir. 

3-Ribat adıyla ilk kervansarayları yapmışlardır. 

4- İlk medreseyi kurmuşlardır.

5- Hükümdar ailesi de halkı da tamamen Türklerden oluştuğu için Türkçe'ye ve Türk kültürüne büyük önem vermişlerdir. 

6- Orta Asya Türk kültürünü Selçuklulara taşımada köprü görevi yapmışlardır. -

7-Kervansaraylar inşa etmiş ve düzenli posta örgütünü kurmuş ilk Türk-İslam devletidir.
8.Mimarî yapılarında coğrafî şartlardan ötürü toprak malzeme kullandıkları için günümüze  ulaşan önemli bir mimarî eserleri  yoktur.