ANADOLU’DA MOĞOL İSTİLASI

Anadolu Türk Beylikleri, düşmanlara (Haçlılar,Bizans ve Gürcüler) karşı birlikte hareket ederken ; hakimiyet alanlarını genişletmek için ise birbirleriyle mücadele etmişlerdir.
Moğol Tehlikesi
Yassıçimen Savaşı(1230)
Nedeni:
Harzemşahların Selçuklulara bağlı Ahlat’ı işgal etmeleri ve yağmalamaları.
Savaş:
İki devlet arasında Erzincan yakınlarında Yassı çemen Savaşı yapıldı.
Sonuçları
1-Bu savaşta yenilen Harzemşahlar bir daha toparlanamadılar. Celaleddin Harşemşah’ın ölümü ile bu devlet tarihe karıştı.
2-Bu savaş Türkiye Selçukluları ile Moğollar arasındaki tampon bölgenin kalkmasına neden oldu.
Sultan 1.Alaeddin Keykubad'ın doğudan beliren Moğol tehlikesine karşı aldığı tedbirler:
1.Konya, Kayseri ve Sivas gibi doğu sınır şehirlerinin surlarını ve sınır kalelerini yeniden inşa ettirmiştir.
2.Abbasi halifesine yardım için asker göndermiştir( 5000 kişi).
3.Moğollara karşı ittifak arayışlarına girmiştir ( Eyyubiler,Harzemşahlar)
4.Savaşı erteletmeye çalışmıştır.
5.Devlet içinde otoritesini sağlamlaştırmak
6.Ticarî faaliyetlere zarar veren Ermenileri itaat altına almak.

Baba İshak İsyanı (1239)
Sebepleri:
1.Moğol baskısından kaçan Oğuzların Anadolu'ya yerleştirilmesinde sorunlar çıkması
2. II.Gıyaseddin Keyhüsrev'in dirayetsiz yönetimi
3.Türkiye Selçuklu Devleti'nin dine aykırı hareket ettiğini ileri sürmeleri
Sonuçları :
1. İsyan güçlükle bastırıldı.
2. Türkiye Selçuklu Devleti güç kaybetti .
3. Türkiye Selçuklu Devleti'nin ne kadar zayıf olduğu ortaya çıktığı için Moğollara saldırı için umut vermiştir.
Moğollar Anadolu'da 

Kösedağ Savaşı (1243)
Sebepleri;
1.Baba İshak İsyanıyla Türkiye Selçuklu Devleti'nin zayıf olduğunun ortaya çıkması
2.Erzurum'un Moğollarca yağmalanması ve halkın katledilmesi
Sonuçları:
1.Türkiye Selçuklu ağır bir yenilgi almıştır.
2.Türkiye Selçuklu Devleti, Moğollara tabi hale gelmiştir.
3.Anadolu'da Moğol Dönemi başlamıştır.
Not:Anadolu'da Moğol döneminde yönetim açısından büyük iç çekişmeler yaşanmıştır. 1277'de Vezir Pervane'nin çağrısıyla Anadolu'ya gelen Memluk Sultanı Baybars , Elbistan Savaşı'nda Moğolları ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Memluklar Mısır'a dönünce Moğollar da intikam için Anadolu'da 200.000 insanı katletmişler ve Vezir Pervane'yi de idam etmişlerdir.
Moğol zulmüne karşı şeyhler ve dervişlerin isyan hareketleri de görülmeye başlamıştır. Örneğin Hatiroğlu Şerafeddin Bey’in 1276’daki isyanı.

İKİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ

Moğol istilası sonra Anadolu'ya gelen Türkmenler batıda Bizans ile doğuda Moğollar ile mücadele etmişlerdir.
Moğollar Türkiye Selçuklu hakimiyetini bazı niteliksiz devlet adamlarından dolayı yıkmakta başarılı olmuşlarsa da Anadoluya hakimiyetlerini kabul ettirmekte karşılarında savaşçı ve dinamik Türkmenler olduğu için aynı ölçüde başarılı olamamışlardır.
Türkmenler Kösedağ Savaşı'ndan sonra Karamanoğulları'yla birlikte yeniden beylikler olarak teşkilatlanmışlardır. Böylece İkinci Beylikler dönemi başlamıştır. XVII. yüzyılda Ramazanoğulları Beyliği'nin Osmanlı Devleti'ne katılmasıyla tamamen sona ermiştir. Karamanoğulları,Candaroğulları,Germiyanoğulları,Canikoğulları, Hamitoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Saruhanoğulları,Eşrefoğulları, Teke Beyliği, Karesioğulları, Eratnalılar,Dulkadiroğulları, Ramazanoğulları, Kadı Burhaneddin Devleti ve Osmanoğulları Beyliği gibi siyasî teşekküller oluşmuştur.
Sonuçları:
1. Türkiye Selçuklu Devleti'nin yıkılmasıyla oluşan siyasî boşluk doldurulmuştur.
2. Moğol hakimiyetine karşı mücadele edilmiştir.
3. Anadolu'da tam bir Moğol hakimiyeti engellenmiştir.
Moğollar Sonrası Anadolu’da Mutasavvıflar
Siyasî ve ekonomik düzenin bozulduğu bu ortamda tasavvufî akımlar oldukça etkili olmuştur. Mevlana Celaleddin-i Rumî, Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre gibi mutasavvıflar yetişmiştir.

ORTAÇAĞDA SİYASÎ YAPILAR

Performans Ödevleri:

1.Burda yazılı anahtar    kelime ve cümlelerden grafik hazırlayınız.

2.Ortaçağdaki  devlet yönetimi şekillerini karşılaştırınız.

3.Yeryüzünde olan ve olmuş yönetim şekilleri ( rejimler/ devlet düzenleri) nelerdir,araştırınız.

İstediğiniz birini yapabilirsiniz.

A.  Roma  İmparatorluğu

M.S.350 yılında başlayan Kavimler Göçü sonucunda Roma İmparatorluğu 395'te  Doğu Roma ( Bizans) ve Batı Roma olmak üzere ikiye ayrıldı.

Batı Roma İmparatorluğu 476'da yıkılınca Avrupa'da büyük bir otorite boşluğu oluştu. 

Bu boşluk durumunda

1. Avrupa'da feodalizm(derebeylikler yönetimi) ortaya çıktı.

2. Germen kabileleri birleşerek Frank, Vizigot, Ostrogot, Sakson gibi Germen krallıkları kurup siyasi üstünlüğü ele aldılar.

3.Avrupa'da güçlü otorite yokluğu, büyük bir karmaşaya sebep olmuştur.

Feodalizm:Avrupada Batı Roma İmparatorluğunun yıkılmasından sonra ortaya çıkan krallar, lordlar ve vassallar arasında güç mücadelesiyle yürüyen bir yönetim sistemi olup Ortaçağ Avrupasına özgü bir yönetim tarzıdır.

B.Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu

1. Sasani ve Hellenizm monarşileri ile  Ortodoksluk etkisinde olduğu için otokratik ve  merkezî bir imparatorluktur.

2.Bizans imparatoru, Hz. İsa’nın yeryüzündeki vekili olup sadece Hz. İsa’ya karşı sorumlu olmuştur.

Otokrasi: monarşinin bir türü olup  yönetimin miras yoluyla değil, kişiler tarafından ele geçirildiği bir yönetim şeklidir.

C.Sasaniler

 1.Pers Devlet Geleneğini benimsemişlerdir.

 2.Yönetim şekli monarşidir.

 3.İmparatorun ünvanı Şehinşahtır (Kralların Kralı).

 4.İktidar kavgaları devleti zayıflatmıştır.

 5.Şehinşahtan sonra başa geçecek kişi yönetmeyi öğrenmesi için eyaletlerin başına yönetici olarak gönderilmişlerdir ve yardımcı olarak da tayin edilmişlerdir.

 6.Krallar,Tanrı Ahuramazda’nın yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edildiklerinden kutsal sayılmışlardır.

 7.Sasaniler, Bizans'la yaptıkları uzun kara savaşlarıyla Anadolu'yu ele geçirmişlerse de Bizans'ın deniz gücü karşısında geri çekilmişlerdir.

 8.VII. yüzyılda İslam Devleti'nin ortaya çıkışından sonra 651'de Nihavend Savaşı'yla yıkılmışlardır.

Not: Sasanilerin yıkılması, Bizans'ın da zayıflaması sonrasında Anadolu Türkler'in yurdu olmak için uygun bir konuma gelmiştir. Selçukluların yaptığı Pasinler ve Malazgirt Savaşı'yla başlayan Anadolu'nun Türk yurdu olma süreci Miryokefalon Savaşı'nın da kazanılmasıyla kesinlik kazanmıştır.                               

D.Moğol İmparatorluğu

1. Liderin tarih oluşumundaki önemi burda ortaya çıkmıştır.

2.Şamanlarca  bir kabile önderi olan Cengiz kutsallaştırılmıştır. Böylece onun ardından gelenlerde  meşrulaştırılmıştır.

İmparatorluklarda Sosyal, Ekonomik ve Askerî Durum    

A.Avrupa 

Germen kralları ülkelerini eyaletlere ayırmıştır.

Eyaletlerin başına valiler ve ordusu olan dükler atanmıştır. Onların altındaki yönetim birimini kontlar yönetmiştir.

Krallar,  meclislerinde  kontlara ve psikoposlara danışırlardı. Kontlar, kendi toplumlarını hristiyan din adamlarına itaate zorladılar.Hristiyan din adamları da halkı kontlara itaate zorladılar.

Feodalizm ve katolik hristiyanlık , Avrupa'da böylece birlikte yerleşerek güçlendiler.

Ortaçağ'da Avrupa'da yaşanan büyük veba salgını getirdiği büyük insan ölümleri nedeniyle  sosyal ve ekonomik  hayatı durma noktasına getirmiştir. Büyük bir korku ve güvensizlik ortamı oluşmuştur.

B.Bizans

Bizans, Çin ve Hindistan'dan gelen malları Avrupa'ya aktaran bir ekonomik konumdaydı. Bu nedenle Sasaniler onlar için stratejik konuma sahipti.

C.Sasaniler

1.Sasaniler, topraktan alınan vergilerle ekonomik olarak güçlenmişlerdir. Vergilerle ticareti kolaylaştıracak yol, köprü ve benzerlerini yaptıkları gibi ordu ve savaş masraflarını da karşılamışlardır.

2.Üreticiyi destekleyen yasalar çıkardılar.

3.Ticaret ağını genişlettiler.

4.Hint Okyanusu’nda, Orta Asya’da ve Güney Rusya’da uluslararası ticarete egemen olmuşlardır.

5.Perslerdeki satraplık sistemine benzer daha merkezî  bir eyalet sistemi uygulamışlardır.

D.Moğollar

1.Orta Asya iklim şartları sonucu sadece hayvancılık ve bunun ticareti temel ekonomik faaliyet olmuştur.

Ordular

Orta Çağda devletlerin siyasî gücü ekonomi yanında güçlü, düzenli ve disiplinli ordularla sağlanmıştır.

  A.Bizans, eyalet birlikleri ve ücretli (paralı) askerler orduya güç vermiştir.

 B.Moğol ordusu, onlu teşkilata göre teşkilatlanmış gönüllü birliklerden oluşmuştur. Çoğunluğu hafif süvari birliklerdir.

 Yönetim             

A.Sasanilerde Kutsal krallar(Hanedan) ve hanedandan soylular yönetimde etkin olduğu danışma meclisi vardır.

B.Roma İmparatorluğunda ise soyluların ( aristokratların) etkin olduğu konsül adlı meclis vardı.

C.Moğollar'da ise üyelerinin liyakatle seçildiği Danışma Meclisi imparatorun (hanın) yönetimde kısmen etkindir.