OSMANLI DEVLETİ'NDE SANAYİLEŞME ÇABALARI
Osmanlı Devleti’nin ekonomisi :tarıma, ticarete ve küçük ölçekli atölyelerde yürütülen üretimden ibaretti.
Osmanlı ekonomisinin sanayiileşen Avrupa'yla rekabet edememesinin sebepleri:
1.Merkezî otoritenin zayıflaması
2.Tımar sisteminin bozulması
3.Savaşlarda alınan başarısızlıklar
4.Toprak kayıpları
Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılın başından itibaren Avrupa ülkeleri gibi sanayileşmek istemiştir.
Osmanlı Devleti'nin sanayiileşmesinin başarısız olmasının sebepleri:
1.Sermaye birikiminin yetersizliği
2.Bilimde ve teknolojide geri kalınması ( Avrupa ulaşımda treni ve sanayii işlemede kok kömürüyle demiri işlemeyi keşfederek sanayiileşmeyi hızlandırmıştı. Avrupa tıbb alanında da yeni gelişmeler elde etmişti.Osmanlıysa halen eski yöntemleri kullanıyordu.Böylece sanayiide geri kaldığı gibi nüfus artışı da az oldu.)
3.Yetişmiş (kalifiye) personel eksikliği ( Osmanlı Devleti bunu yabancı elemanlarla(Belçika, Fransa, İtalya gibi ) karşılamaya çalışmıştır. Bu ise çok pahalıya mal olmuştur.
4.Geleneksel iktisadi düşünce biçimi ( Avrupa Merkantilistken ,Osmanlı tam tersi bir politika takip etmiştir)
5.Sömürgeci devletlerin faaliyetleri ,kapitülasyonlar ve Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi
6.Osmanlı tebası olan gayri müslimlerin sanayileşme yerine tefecilik ve ticareti tercih etmeleri.
Sadrazam Rami Paşa, dokuma ustalarına “Avrupalılar çuha ve ipekli kumaşların hammaddelerini bizden alıyor, ürettiklerini bize geri satıyor. Onlarla bu konuda rekabet edemeyişimiz, çalışma düzenimizin bozuk olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle gerekli alet ve levazımı sağlamalı ve hammaddelerimizi yurt içinde işlemeliyiz. Bu işe bir düzen verirsek
size her türlü yardımda bulunuruz.” demiştir. Kemal H. Karpat, Osmanlı Modernleşmesi, s.73; Yunus Baş, “III.Ahmed Devri’nde İstanbul’da Kurulan Çuha Fabrikası”, s.923’ten düzenlenmiştir
7.Uzun vadeli stratejiler üretememek ( Çözüm, dünya gücü olunduğu dönemdeki uygulamalara dönüşte görülerek onlar gibi olunmaya çalışılmıştır.)
8. Uzun süren savaşların getirdiği mali yük ve üretken olabilecek nüfusun savaşlarda tüketilmesi.
9.Osmanlı Devleti'nin ağır dış borçları
Osmanlı Sanayiileşme Çabaları
1.XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren ülkenin ihtiyaçlarını dikkate alan pek çok sanayileşme hamlesi yapıldı.
2. Gerçek anlamda fabrikalar 19.yüzyılın başında ordunun, donanmanın ve sarayın taleplerini karşılamak amacıyla Osmanlı Devleti, en son kullanılan teknolojiyi Avrupa’dan ithal ederek bir dizi fabrika ( dokuma, çuha, basma ,demir döküm fabrikaları ile feshane) fabrikalarını açtı. Bu yüzyılda özel sektörde bu konuda teşvik edildi.Ne var ki bunların çoğu kısa süre sonra kapandı.
Osmanlı Devleti’nde sanayileşmeyi yürütecek personeli yetiştirmek amacıyla 1860’da Islah-ı Sanayi Komisyonu kurulmuştur. [Bu komisyonun sanayi eğitimi vermek , gümrük vergisini artırmak, sergiler açmak ve esnaf içinde şirketleşmeyi sağlamak gibi görevleri vardır.]
Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi
İngiltere, Fransa'yı Napoleon Savaşları'nda yendikten sonra Avrupa'da rakipsiz hale gelince sanayii devrimini yaşamakta olan diğer Avrupa ülkeleri, aldıkları önlemlerle İngiliz mallarının kendi pazarlarına girmesini engellemiştir. İngiltere bunun üzerine Avrupa dışındaki dünyaya yönelmiştir.
Zorla ya da hileyle o ülkeleri sömürgesi haline getirmiştir. Osmanlı Devleti, bu dönemde toprak olarak büyük olsa da çeşitli sorunlarla boğuşuyordu. İngilizler bunu ıfırsat olarak değerlendirmek istediler ve Osmanlı Devleti'nin Uğraştığı Mısır Sorununu bu iş için kullandılar. Osmanlı Devleti'ne bu sorunda yardım etmek karşılığında II.Mahmut'a Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi'ni imzalattılar.
1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nın önemli maddeleri şunlardır:
• Mevcut kapitülasyonlar devam edecek ve İngiltere’ye yeni imtiyazlar verilecektir.
• İngilizler, Osmanlı ülkesindeki tarım ve sanayi ürünlerini serbestçe alıp satabilecektir.
• Osmanlı Devleti, ihracat yasaklarını ve iç ticarette uyguladığı her türlü tekelleşmeyi kaldıracaktır.
• Yabancı tüccarlar, Osmanlı ülkesinde yerli tüccara sağlanan hak ve kolaylıklardan yararlanacaktır.
• İhracattan alınan vergiler %12, ithalattan alınan vergiler ise %5 olarak uygulanacaktır.
İngiltere'yi Fransa , İsveç, Norveç, İspanya, Hollanda, Prusya, Danimarka ve Belçika gibi ülkeler takip etmiştir. Böylece Osmanlı Devleti, Avrupa'nın açık pazarı ve hammade kaynağı haline gelmiştir.
Sonuçları:
1.İç ve dış ticaretteki sınırlamalar kaldırılmış ve yabancı malların ülkeye kolayca girişine imkân sağlamıştır.
2.Yerli malların dışarıya çıkarılması kolaylaşmıştır.Böylece Osmanlı Devleti’nin bağımsız ticaret siyaseti izleyebilme seçeneği de ortadan kalkmıştır
3.Yabancı tüccarlara vergi muafiyeti getirirken yerli tüccarlar vergi ödemeye devam ettiği için yerli üretim hemen hemen durmuştur.
4.Osmanlı Devleti, gümrük gelirlerinde önemli kayıplar yaşamıştır.
5.Kırım Savaşı’nın masrafları da olunca devlet dış borçlanmaya başvurmak zorunda kaldı.
6.Avrupa ülkeleri ile imzalanan ticaret antlaşmaları ve uygulanan reformlar, Osmanlı ekonomisinde büyük tahribata neden olmuştur
Osmanlı Devleti’nin ekonomisi :tarıma, ticarete ve küçük ölçekli atölyelerde yürütülen üretimden ibaretti.
Osmanlı ekonomisinin sanayiileşen Avrupa'yla rekabet edememesinin sebepleri:
1.Merkezî otoritenin zayıflaması
2.Tımar sisteminin bozulması
3.Savaşlarda alınan başarısızlıklar
4.Toprak kayıpları
Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılın başından itibaren Avrupa ülkeleri gibi sanayileşmek istemiştir.
Osmanlı Devleti'nin sanayiileşmesinin başarısız olmasının sebepleri:
1.Sermaye birikiminin yetersizliği
2.Bilimde ve teknolojide geri kalınması ( Avrupa ulaşımda treni ve sanayii işlemede kok kömürüyle demiri işlemeyi keşfederek sanayiileşmeyi hızlandırmıştı. Avrupa tıbb alanında da yeni gelişmeler elde etmişti.Osmanlıysa halen eski yöntemleri kullanıyordu.Böylece sanayiide geri kaldığı gibi nüfus artışı da az oldu.)
3.Yetişmiş (kalifiye) personel eksikliği ( Osmanlı Devleti bunu yabancı elemanlarla(Belçika, Fransa, İtalya gibi ) karşılamaya çalışmıştır. Bu ise çok pahalıya mal olmuştur.
4.Geleneksel iktisadi düşünce biçimi ( Avrupa Merkantilistken ,Osmanlı tam tersi bir politika takip etmiştir)
5.Sömürgeci devletlerin faaliyetleri ,kapitülasyonlar ve Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi
6.Osmanlı tebası olan gayri müslimlerin sanayileşme yerine tefecilik ve ticareti tercih etmeleri.
Sadrazam Rami Paşa, dokuma ustalarına “Avrupalılar çuha ve ipekli kumaşların hammaddelerini bizden alıyor, ürettiklerini bize geri satıyor. Onlarla bu konuda rekabet edemeyişimiz, çalışma düzenimizin bozuk olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle gerekli alet ve levazımı sağlamalı ve hammaddelerimizi yurt içinde işlemeliyiz. Bu işe bir düzen verirsek
size her türlü yardımda bulunuruz.” demiştir. Kemal H. Karpat, Osmanlı Modernleşmesi, s.73; Yunus Baş, “III.Ahmed Devri’nde İstanbul’da Kurulan Çuha Fabrikası”, s.923’ten düzenlenmiştir
7.Uzun vadeli stratejiler üretememek ( Çözüm, dünya gücü olunduğu dönemdeki uygulamalara dönüşte görülerek onlar gibi olunmaya çalışılmıştır.)
8. Uzun süren savaşların getirdiği mali yük ve üretken olabilecek nüfusun savaşlarda tüketilmesi.
9.Osmanlı Devleti'nin ağır dış borçları
Osmanlı Sanayiileşme Çabaları
1.XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren ülkenin ihtiyaçlarını dikkate alan pek çok sanayileşme hamlesi yapıldı.
2. Gerçek anlamda fabrikalar 19.yüzyılın başında ordunun, donanmanın ve sarayın taleplerini karşılamak amacıyla Osmanlı Devleti, en son kullanılan teknolojiyi Avrupa’dan ithal ederek bir dizi fabrika ( dokuma, çuha, basma ,demir döküm fabrikaları ile feshane) fabrikalarını açtı. Bu yüzyılda özel sektörde bu konuda teşvik edildi.Ne var ki bunların çoğu kısa süre sonra kapandı.
Osmanlı Devleti’nde sanayileşmeyi yürütecek personeli yetiştirmek amacıyla 1860’da Islah-ı Sanayi Komisyonu kurulmuştur. [Bu komisyonun sanayi eğitimi vermek , gümrük vergisini artırmak, sergiler açmak ve esnaf içinde şirketleşmeyi sağlamak gibi görevleri vardır.]
Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi
İngiltere, Fransa'yı Napoleon Savaşları'nda yendikten sonra Avrupa'da rakipsiz hale gelince sanayii devrimini yaşamakta olan diğer Avrupa ülkeleri, aldıkları önlemlerle İngiliz mallarının kendi pazarlarına girmesini engellemiştir. İngiltere bunun üzerine Avrupa dışındaki dünyaya yönelmiştir.
Zorla ya da hileyle o ülkeleri sömürgesi haline getirmiştir. Osmanlı Devleti, bu dönemde toprak olarak büyük olsa da çeşitli sorunlarla boğuşuyordu. İngilizler bunu ıfırsat olarak değerlendirmek istediler ve Osmanlı Devleti'nin Uğraştığı Mısır Sorununu bu iş için kullandılar. Osmanlı Devleti'ne bu sorunda yardım etmek karşılığında II.Mahmut'a Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi'ni imzalattılar.
1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nın önemli maddeleri şunlardır:
• Mevcut kapitülasyonlar devam edecek ve İngiltere’ye yeni imtiyazlar verilecektir.
• İngilizler, Osmanlı ülkesindeki tarım ve sanayi ürünlerini serbestçe alıp satabilecektir.
• Osmanlı Devleti, ihracat yasaklarını ve iç ticarette uyguladığı her türlü tekelleşmeyi kaldıracaktır.
• Yabancı tüccarlar, Osmanlı ülkesinde yerli tüccara sağlanan hak ve kolaylıklardan yararlanacaktır.
• İhracattan alınan vergiler %12, ithalattan alınan vergiler ise %5 olarak uygulanacaktır.
İngiltere'yi Fransa , İsveç, Norveç, İspanya, Hollanda, Prusya, Danimarka ve Belçika gibi ülkeler takip etmiştir. Böylece Osmanlı Devleti, Avrupa'nın açık pazarı ve hammade kaynağı haline gelmiştir.
Sonuçları:
1.İç ve dış ticaretteki sınırlamalar kaldırılmış ve yabancı malların ülkeye kolayca girişine imkân sağlamıştır.
2.Yerli malların dışarıya çıkarılması kolaylaşmıştır.Böylece Osmanlı Devleti’nin bağımsız ticaret siyaseti izleyebilme seçeneği de ortadan kalkmıştır
3.Yabancı tüccarlara vergi muafiyeti getirirken yerli tüccarlar vergi ödemeye devam ettiği için yerli üretim hemen hemen durmuştur.
4.Osmanlı Devleti, gümrük gelirlerinde önemli kayıplar yaşamıştır.
5.Kırım Savaşı’nın masrafları da olunca devlet dış borçlanmaya başvurmak zorunda kaldı.
6.Avrupa ülkeleri ile imzalanan ticaret antlaşmaları ve uygulanan reformlar, Osmanlı ekonomisinde büyük tahribata neden olmuştur
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder