TANIMI
İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD ve SSCB arasında siyaset, ekonomi ve teknoloji alanlarında gerçekleşen silahsız çatışmalardır. 1945 Yalta Konferansı sonrasında iki taraf arasında gerilimin 1947'de belirginleşmesiyle başlamış, 1991 de Varşova Paktının dağılmasıyla son bulmuştur.
NEDENLERİ
- SSCB’nin güçlenerek dünyaya komünizmi yaymak istemesi
- ABD’nin savaş sonrasında milletlerarası politikada birinci plana geçmek istemesi
- ABD ve SSCB’nin hâkimiyet mücadelesi
SONUÇLARI:
- ABD ve SSCB arasında çıkan kutuplaşma sonucu ABD, 1947’de Truman Doktrini’ni oluşturdu.
- SSCB, Truman Doktrinine karşılık Molotof Planını oluşturdu.
- ABD ve SSCB bizzat sıcak savaşa girmediler.
- ABD ve SSCB adına vekalet savaşları ve iç savaşlar oldu.
BLOKLARIN KURULUŞU
Doğu Bloğu’nun Kuruluşu:
Soğuk Savaş Dönemi’nde Sovyetler Birliği İle onun Doğu ve Orta Avrupa’daki müttefiklerine Doğu Bloğu denir. SSCB, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra bu bölgelerdeki askeri birliklerini çekmeyip bu bölgelerdeki ülkelerde komünist partilerin iktidara gelmesini sağladı. Böylece, Doğu Bloğu oluşturuldu.
Yaşanan Gelişmeler:
Kominform’un Kurulması: 1947’de Doğu Bloğu ülkeleri arasında siyasi ve ideolojik işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla kurulmuştur.
Komekon’un Kurulması:1949’da Doğu Bloğu ülkeleri arasında ekonomik işbirliğini sağlamak amacıyla kurulmuştur.
Berlin Buhranı:Doğu Berlin’ in Ruslar tarafından 1948’ de resmen işgal edilmesi ve SSCB nin Berlini tamamen ele geçirmek için kuşatma başlatması; buna karşılık ABD öncülüğündeki batı blokunun direniş göstermesidir.
Batı Bloğu’nun Kuruluşu:
Soğuk Savaş Dönemi’nde SSCB'ye karşı ABD ve müttefiklerince oluşturulan bloğa Batı Bloğu denir.
Yaşanan Gelişmeler:
1. Truman Doktrini’nin Oluşturulması
2. Marshall Planı’nın Hazırlanması
3. NATO’nun Kuruluşu
4. Avrupa Konseyi’nin Oluşturulması
5. Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun Oluşturulması
Truman Doktrini’nin Oluşturulması: 1947’ de uygulanmıştır. SSCB’nin Orta ve Doğu Avrupa’ da yayılmasından sonra Yunanistan’da iç savaş çıkararak burada egemenlik kurmaya çalışması veTürkiye’den boğazlarda egemenlik hakkı ve Kars, Ardahan, Iğdır illerini istemesi sonucu ABD’nin bu iki ülkenin de Doğu Bloğu’na katılmasını önlemek amacıyla bu iki ülkeye askeri ve ekonomik yardımda bulunmasıdır.
Marshall Planı’nın Hazırlanması: İkinci Dünya Savaşı’ndan bitkin çıkan ve ekonomik yönden sıkıntı yaşayan Avrupa ülkelerine ve özellikle Türkiye’ ye yardım için ABD tarafından hazırlanan programdır.
Uzakdoğu’da Çatışma:
1. Kore Savaşı
Kore Savaşı:
1950-1953 yılları arasında Kuzey ve Güney Kore arasında yaşanmıştır. Kuzey Kore’nin Çin ve SSCB’ den aldığı destek ile ABD destekli Güney Kore’ye saldırmasına Kore Savaşı denir.
Önemi:
o Yeni komünist bölgelerin kurulması önlenmiştir.
o Bu savaşta Türk askerinin başarılı olması sonucu Türkiye, NATO’ ya üye olmuştur.
2. SEATO’nun Kuruluşu
SEATO’nun (Güneydoğu Asya Savunma Örgütü)’ Kurulması:
ABD’nin Güneydoğu Asya’ da komünizme ve Sovyet yayılmasına karşı etkinliğini artırmak amacıyla 1954’te kurduğu siyasi bir kuruluştur. ABD, SEATO ile Çin’ i ve SSCB’yi bir çember içine almayı hedeflemiştir.
3. NATO’nun( Kuzey Atlantik Savunma Paktı) Kurulması:
ü Rusya’nın yayılmasını önlemek ve barışı korumak amacıyla 1949’ da kurulmuştur.
ü 1950’ de Türkiye, üyelik başvurusu yapmıştır.
ü 1952’de Türkiye, NATO’ ya üye olmuştur.
4.Avrupa Konseyi’nin Kurulması:
ü 1949’ da kurulmuştur. Türkiye, aynı yıl konseye üye olmuştur.
5. Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun(AET)’Kurulması:
ü 1957’ de kurulmuştur. 1993’ ten sonra da Avrupa Birliği adını almıştır.
Paylaşılamayan Ortadoğu:
İsrail’ in Kuruluşu: 1948’ de olup temeli 1917 Balfour Deklarasyonu'na dayanmaktadır.
Eisenhower Doktrini’nin Oluşturulması: 1954’te “ Barış İçin Ortam” programını başlatan dönemin ABD başkanı Eisenhower’ ın Rusya’nın yayılmasını önlemek amacıyla Ortadoğu ülkelerine askeri ve ekonomik yardımda bulunmasıdır.
Destek Veren Ülkeler Destek Vermeyen Ülkeler
Türkiye Mısır
Yunanistan Suriye
Pakistan Ürdün
Lübnan Suudi Arabistan
Irak
İsrail
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’ NDE TÜRKİYE
1.Soğuk Savaş Dönemi’nde Türk Dış Politikası:
Türkiye, bu dönemde Rus yayılmasına karşı ABD ile yakınlaşmıştır.
2. Türkiye’nin Avrupa Konseyi’ ne Girişi:
Batı ile siyasi, ekonomik işbirliğinin gerçekleştirilmesi ve güvenliğin artırılması amacıyla Türkiye, önemli bir adım atarak hiçbir askeri niteliği olmayan bu teşkilata 1949’ da üye olmuştur.
3. Türkiye’nin NATO’ ya Girişi:
ü NATO, 1949’ da kurulmuştur.
ü 1950’ de Türkiye, üyelik için başvurmuştur.
ü 1952’ de Türkiye, NATO’ ya üye olmuştur (Bunda Türkiye’nin 1950 Kore Savaşı’nda askeri başarılar elde etmesi etkili olmuştur).
4.Balkan Paktı’nın Kurulması:
Türkiye’nin 1950’de Kore Savaşı’na asker göndermesi sonucu NATO’ ya üye olması
SSCB’nin tepkisine yol açmıştır. Bunun sonucunda, ABD’nin desteği ile SSCB’nin
tehdidine karşı Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında 1954’te Balkan Paktı
imzalanmıştır.
5.Bağdat Paktı’nın Kurulması:
ü Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve İngiltere tarafından bölge barışını sağlamak amacıyla
1955’te kurulmuştur.
ü Irak’ ın pakttan ayrılmasıyla adı, Cento olarak değişmiştir.
Türkiye’ de Hayat
Siyaset:
- ü 1908 İkinci Meşrutiyet Dönemi’nden sonra çok partili hayata geçişin ikinci denemesi,
- 1946’ da Demokrat Parti’nin kurulması ile olmuştur.
- ü Bu dönemde Milli Kalkınma Partisi ve Demokrat Parti kurulmuştur.
- ü 1946’ da seçim sistem; açık oy, gizli sayım idi.
- ü 1950’ de seçim sistemi; gizli oy, açık sayım oldu.
- ü 1950’ de Demokrat Parti’nin iktidara geldi. 27 yıllık kesintisiz CHP yönetimi sona erdi.
- ü 27 Mayıs 1960 İhtilali ile Demokrat Parti iktidarı sona ermiştir.
- Ekonomi:
ü Marshall Planı yardımlarından yararlanmak amacıyla “Devletçilik” politikasından vazgeçilerek 1947’ de, Türkiye İktisadi Kalkınma Planı adında bir metin hazırlanmıştır. Bu plan tarımsal gelişmeye endekslenmiş olsa da haberleşme, sulama, enerji, demir- çelik,
Maden ve sanayi kollarını temel etkinlik olarak kabul ediyordu.
ü Demokrat Parti, özel sektörün geliştirilmesi için harekete geçmiş ancak ekonomi, yine devletin kararlarına göre şekillenmiştir.
ü Türkiye’ de enflasyonun artması devleti yeni kararlar almaya yöneltmiştir.
ü 1958’de dış ticareti geliştirmek amacı ile hükümet “4 Ağustos Kararları” denen bir önlem paketi hazırladı. Türk parasının değeri düşürüldü (devalüasyon yapıldı).
ü Bu çalkantılar sonucunda siyasi kriz oluştu ve 27 Mayıs 1960 İhtilali ile Demokrat Parti
İktidarı sona erdi.
ü Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu. Bu teşkilat 1960’ tan 1980’lere kadar 5 Yıllık Kalkınma
Planları hazırladı.
