1930-1939 DÖNEMİ DIŞ POLİTİKA
a) Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne Girişi
(18 Temmuz 1932)
b) Balkan Antantı (9 Şubat 1934)
Not 1:
Bu anlaşmaya Arnavutluk, İtalya’dan korktuğu için; Bulgaristan ise Neuilly Antlaşması’ndan memnun olmadığı ve yayılma düşüncesine sahip olduğu için katılmamıştır.
Not 2:
II.Dünya Savaşı ile Balkan Antantı dağılmıştır.
c) Montrö Boğazlar Sözleşmesi
(20 Temmuz 1936)
Not 1:
Türkiye’nin boğazlarla ilgili egemenlik haklarını sınırlayan hükümler kaldırılmıştır.
Not 2:
Boğazlarda asker bulundurulması ile Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki önemi artmıştır.
d) Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937)
e) Hatay Sorunu ve Hatay’ın Türkiye’ye Katılması
(30 Nisan 1939)
Böylece Hatay sorunu Misâk-ı Milli yolunda Türkiye lehine sonuçlanmıştır.
a) Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne Girişi
(18 Temmuz 1932)
- Milletler Cemiyeti sürekli büyük devletlerin çıkarlarını koruduğundan Türkiye, cemiyete girmeyi düşünmemiştir.
- Musul Meselesi’nde de Milletler Cemiyeti İngiltere’ye taraf olmuştur.
- İspanya Türkiye’ye Milletler Cemiyeti’ne girmesini teklif etmiş, Yunanistan da bu teklifi desteklemiştir (Temmuz 1932).
- Türkiye 18 Temmuz 1932’de Milletler Cemiyeti’ne üye olmuştur.
b) Balkan Antantı (9 Şubat 1934)
- Avrupa’da Demokrasi, Faşizm ve Sosyalizm çekişmeleri başlamıştır.
- İtalya ve Almanya, Balkanlar üzerinde yayılmacı politika sergilemiştir.
- Türkiye Balkan sınırlarını güvence altına almak istemiş ve girişimler sonunda Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya arasında Balkan Antantı imzalanmıştır (9 Şubat 1934). Buna göre:
- Devletler sınırlarını karşılıklı olarak garanti etmişlerdir.
- Birbirine danışmadan hiç bir ülke başka bir Balkan ülkesiyle anlaşma imzalamayacaktır.
- Gizli bir anlaşma ile de Balkanlı olmayan başka bir devletin saldırısına karşı nasıl davranılacağı belirlenmiştir.
Not 1:
Bu anlaşmaya Arnavutluk, İtalya’dan korktuğu için; Bulgaristan ise Neuilly Antlaşması’ndan memnun olmadığı ve yayılma düşüncesine sahip olduğu için katılmamıştır.
Not 2:
II.Dünya Savaşı ile Balkan Antantı dağılmıştır.
c) Montrö Boğazlar Sözleşmesi
(20 Temmuz 1936)
- Milletler Cemiyeti’nin barışı sağlamada yetersiz olması ve İtalya’nın yayılmacı politikası Türkiye’yi endişelendirmiştir.
- Türkiye’nin çağrısı ile Türkiye, İngiltere, Fransa, SSCB, Yunanistan, Yugoslavya ve Japonya arasında Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır (20 Temmuz 1936). Buna göre:
- Boğazlar Komisyonu kaldırılarak tüm yetki Türkiye’ye verilecek.
- Türkiye boğazların iki yakasında da asker bulundurabilecek.
- Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak.
- Savaş gemilerine, zaman ve tonaj bakımından sınır getirilecek.
- Türkiye herhangi bir savaşa girerse boğazları kapatabilecek.
Not 1:
Türkiye’nin boğazlarla ilgili egemenlik haklarını sınırlayan hükümler kaldırılmıştır.
Not 2:
Boğazlarda asker bulundurulması ile Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki önemi artmıştır.
d) Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937)
- İtalya’nın doğu ülkeleri ile ilgili politikası Türkiye’yi doğu ülkeleri ile ortak bir savunma anlaşması yapmaya itmiştir.
- Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında Sadabat Paktı imzalanmıştır (8 Temmuz 1937). Buna göre: İlgili devletler birbirine saldırmayacaklar.
- Birbirinin iç işlerine karışmayacaklar.
- Milletler Cemiyeti’ne bağlı kalacaklar.
e) Hatay Sorunu ve Hatay’ın Türkiye’ye Katılması
(30 Nisan 1939)
- Ankara Antlaşması ile (20 Ekim 1921) Hatay Fransa’ya bırakılmış ve burada özerk bir yönetim sağlanması kararlaştırılmıştır.
- 1396’da Fransa, Suriye ve Lübnan’ın bağımsızlığını tanımış, ancak, Hatay üzerindeki yetkilerini Suriye’ye devretmiştir.
- Türkiye bu durum üzerine Milletler Cemiyeti’ne başvurmuş ve 1938’de Hatay’da seçim yapılmıştır.
- Seçim sonucu Hatay Bağımsız Cumhuriyeti kurulmuştur (2 Eylül 1938).
- On ay sonra Hatay Meclisi Türkiye’ye katılma kararı almıştır (30 Nisan 1939).
Böylece Hatay sorunu Misâk-ı Milli yolunda Türkiye lehine sonuçlanmıştır.
