İlk Türk İslam Devletlerindeki Yönetim Anlayışı

Soru 1:İlk Türk İslam Devletlerinde yönetim anlayışının temelleri nelerdir ?

Soru 2:İlk Türk İslam devlet anlayışı nasıl oluşmuştur?

Soru 3:Büyük Selçuklu Devlet Yapısını bir şema olarak gösteriniz ?

 Kutadgu Bilig'den

Sen iyi ad dile Allah sana verdi kut, Kut'unu bulduğunda gönlünü iyi tut.

İsteyip almadın sen bu beylik gücünü, Allah verdi fazlıyla bu belli.

Bu beyliği sana lütfederek verdi, Bunun şükrünü kıl ey geniş bilgili.

Gönlün doğru, özün duru olarak Allah'a tapın, Halkına iyi davran içten ve yakın.

                                  Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig, Çeviren: Ayşegül Çakan, s. 404-434

Türk İslam Dünyasında İlk Edebi Eserler

1- Kutadgu Bilig: Karahanlılar zamanında Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır. İyi bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiğinin anlatıldığı kitap, Türk-İslam edebiyatının ilk yazılı örneğidir.

2- Divan-ı Lügati’t-Türk: Karahanlılar devrinde Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Ansiklopedik sözlük niteliğindedir. Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türk dilinin güzelliğini anlatmak için yazılmıştır.

3- Divan-ı Hikmet: Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Eserde dini ve ahlaki öğütler verilmiştir. İslamiyetin Türkler arasında yayılması amaçlanmıştır. İlk Türk tasavvuf kitabıdır.

4.Atabetül Hakayık:Edip Ahmet Yükneki, Yusuf Has Hacib'in 'Kutadgu Bilig'i gibi aruz vezniyle ve Kaşgar diliyle yazmıştır.

Atabetü'l Hakayık'ın  Uygur harfleriyle yazılmış ilk yazması İstanbul'da Ayasofya Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.

Atabetü'l Hakayık Özellikleri:

• Gerçeklerin eşiği anlamına gelir.
• Konusu din ve ahlaktır.
• Didaktik (öğretici) bir eserdir.
• Mesnevi tarzında yazılmıştır.

TÜRK İSLÂM TARİHİ -2 (KARAHANLILAR) L9

I. Karahanlılar (840 - 1212)

Uygur Devleti'nin yıkılmasından sonra Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından Türkistan'da kurulmuştur. Kurucusu Bilge Kül Kadir Han'dır. Devlet 932 yılında Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet'i resmen kabul etmiş ve Yusuf Kadir Han döneminde de en parlak dönemini yaşamıştır. İlge Han zamanında Gaznelilerle birlikte Samanoğlu Devleti'ne son veren Karahanlılar, daha sonra Horasan için Gaznelilerle savaştı ancak başarılı olamadılar. Taht kavgaları sonucu Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar diye ikiye ayrıldılar (1046). Doğu Karahanlılar 1130'da Karahıtaylar; Batı Karahanlılar ise 1211'de Harzemşahlar tarafından yıkıldılar.

Karahanlıların Başlıca Özellikleri:

1 Orta Asya'da kurulan ilk Türk-İslam devletidir. 

2-Türk-İslam kültürünün temellerini atmış; ilk yazılı eserleri vermişlerdir. Bunlardan en önemlileri Yusuf Has Hacib'in yazdığı Kutadgu Bilig, Kaşgarlı Mahmut'un yazdığı Divan-ı Lügati't Türk, Edip Ahmet Yükneki'nin yazdığı Atabetü'l-Hakayık ve Hoca Ahmet Yesevi'nin Divan-ı Hikmet'tir. 

3-Ribat adıyla ilk kervansarayları yapmışlardır. 

4- İlk medreseyi kurmuşlardır.

5- Hükümdar ailesi de halkı da tamamen Türklerden oluştuğu için Türkçe'ye ve Türk kültürüne büyük önem vermişlerdir. 

6- Orta Asya Türk kültürünü Selçuklulara taşımada köprü görevi yapmışlardır. -

7-Kervansaraylar inşa etmiş ve düzenli posta örgütünü kurmuş ilk Türk-İslam devletidir.
8.Mimarî yapılarında coğrafî şartlardan ötürü toprak malzeme kullandıkları için günümüze  ulaşan önemli bir mimarî eserleri  yoktur.