TANZİMAT VE ISLAHAT FERMANLARI L 10

II. Mahmut’tan sonra tahta geçen Abdülmecid Tanzimat Fermanı’nı ilan etmiştir.

Tanzimat Fermanı

1839 yılında Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkında yabancı temsilcilere ve halka okunarak ilan edilmiştir. Gülhane Hattı Hümayunu olarak bilinen bu ferman batılı devletlerin Osmanlı iç işlerine karışmasına engel olması ve devletin parçalanmasını önlemek amacıyla ilan edilmiştir.

1. Herkesin mal, can, ırz, namus ve hürriyetine saygı duyulması,
2. Açık mahkeme ve eşit şartlarda yargılanma,
3. Herkes gelirine göre vergi ödeyecek,
4. Herkes kanun önünde eşit olacak,
5. Özel mülkiyet hakkı verilecek,
6. İşkence, dayak ve angarya kaldırılacak,
7. Rüşvet ve iltimas kalkacak şartları getirilmiştir.

Bu ferman ile padişah yetkileri ikinci kez kısıtlanmış vergi, askere gitme vatandaşlık haline getirilmiştir. Osmanlıda ilk kez kanun gücü üstünlüğü kabul edilmiş ve anayasal sürece geçişe ilk adım atılmıştır. Fakat bu ıslahat çalışmaları ile Osmanlı istediği sonuçları alamamıştır. Yabancı devletler azınlıklar için bu hakları yetersiz bulmuş ve baskı ile 1856 yılında Osmanlıyı Islahat Fermanını yayınlamak zorunda bırakmışlardır.

Islahat Fermanı

Azınlıklara verilen bir takım haklar ile yabancı devletlerin ülkenin iç işlerine karışması önlenmek istenmiştir. Ayrıca bu fermanın yayınlanması ile Paris Barış Konferansında lehine karar alınmasını amaçlamıştır. Fakat yabancı ülkelerin baskısı daha çok artmıştır. Ferman Paris Anlaşmasının maddesi olarak ilan edilmiş ve uygulaması zorunlu hale gelmiştir. Azınlıklara;

1. Bedelli askerlik,
2. Şirket ve banka kurma,
3. Devlet memuru olabilme,
4. Mahkemelerde eşit şahitlik,
5. İl genel meclisinde görev alma hakları verilmiştir.

Tanzimat fermanının ilanı ile başlayıp I. Meşrutiyetin ilanına kadar süren bu döneme Tanzimat dönemi denir.

Bu dönemde,

1. Vilayet Nizamnamesi ile eyaletler kaldırılmış yerine il, sancak, kaza, nahiye ve köy yönetim birimleri kurulmuştur.
2. İl Genel Meclisleri oluşturulmuştur.
3. Kaime adındaki ilk kağıt para basılmıştır.
4. Tercümanı Ahval adında ilk özel gazete kurulmuştur.
5. İlk Osmanlı bankası olan Bank-ı Dersaadet kurulmuştur.
6. Eğitim Bakanlığı kurulmuştur.
7. İptidailer, İdadiler ve Sultaniler açılmıştır.
8. Yabancı ülkelere okul açabilme hakkı verilmiştir.
9. İzmir – Aydın arası ilk demir yolu açılmıştır.
10. İlk telgrafhane kurulmuştur.
11. İlk kez Avrupalı devletlerden dış borç alınmıştır.
12. 1863 yılında Memleket Sandıkları kurulmuştur. Daha sonra Ziraat Bankasına dönüşmüştür.
13. Danıştay kurulmuştur.
14. İlk üniversite olan Darül Fünun açılmıştır.