CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HUKUK

 1.Cumhuriyet Dönemi’nde Hukuk Anlayışı

       Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı’nın ilân edilmesiyle birlikte kanun üstünlüğü kabul edilmiştir.  XIX. yüzyılın ikinci yarısına gelindiği zaman Türklerin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi kabul edilerek Meşruti Monarşi’ye geçilmiştir. 

 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi açılınca tam anlamı ile halk egemenliği gerçekleşmiş, 1921 yılında ilân edilen Teşkilat-ı Esasîye ile yeni Türk devletinin ilk anayasası oluşmuştur. 1921 Anayasası olarak da bilinen Teşkilat-ı Esasîye, savaş döneminde hazırlandığı için bu Anayasa’da temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir. 

1924 Anayasası  Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yazılı anayasasıdır ve 20 Nisan 1924 tarihinde kabul edilmiştir. Anayasa, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin yönetim biçimini ve temel hak ve özgürlüklerini belirlemiştir.

Mustafa Kemal Paşa, 5 Kasım 1925 tarihinde Ankara Hukuk Mektebi’nin açılışında yaptığı konuşmada; “Eski hayat kuralları ve eski hukuk sistemi yerine, yeni hayat kuralları ve yeni hukuk sistemini ele alarak esaslı ve temelli değişiklikler yapmak teşebbüsündeyiz.” demiş ve yapılacak değişikliklere vurgu yapmıştır.

 4 Ekim 1926’da kabul edilen Türk Medenî Kanunu ile toplum hayatında birçok değişiklik yapılmış, çalışma hayatından eğitime kadar hemen hemen her alanda kadın erkek eşitliği sağlanmaya çalışılmıştır. Türk Medenî Kanunu’nun kabulünden sonra, hukuk alanında birçok düzenlemeler yapılmış, İsviçre’den Borçlar Kanunu, İtalya’dan Ceza Kanunu, Almanya’dan da Ticaret Kanunu alınarak Türk hukuk sistemi yenilenmeye çalışılmıştır. 

27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi ile 1924 Anayasası yürürlükten kaldırılmış ve yeni bir anayasa hazırlanmıştır. Hazırlanan bu Anayasa, 9 Temmuz 1961 tarihinde halkoyuna sunularak kabul edilmiştir. Bu Anayasa, halkoyu ile kabul edilen ilk anayasadır. 1961 Anayasası, bireysel özgürlüklerin ön plana çıktığı bir anayasa olma özelliği taşır . 

2.1961 Anayasası Sosyal Haklar Ve Ödevler

- 1961 Anayasası’nda toplumsal ve ekonomik haklar kapsamlı bir biçimde yer almıştır. 

 Bu Anayasa’da; “Savaş, seferberlik ve sıkıyönetim gibi olağanüstü durumlarda temel hak ve hürriyetler gerektiği kadar durdurulabilir.” ilkesi de yer almıştır. 

 12 Eylül 1980 tarihinde yine bir askerî darbe ile yönetime el konularak parlamento feshedilmiş ve 1961 Anayasası yürürlükten kaldırılmıştır. Daha sonra yeni bir anayasa hazırlanmış ve bu Anayasa da 7 Kasım 1982 tarihinde halkoyuna sunularak kabul edildikten sonra yürürlüğe girmiştir. 

 1982 Anayasası, önceki anayasalara göre daha ayrıntılı hazırlanmıştır. Bu Anayasa hazırlanırken 1961 Anayasası’nın temel sistematiği benimsenmiş, dönemin şartları gereği anayasa maddelerinde değişikliğe gidilmiştir. 

1982 Anayasası temel hak ve hürriyetler açısından 1961 Anayasası ile karşılaştırıldığı zaman, olağanüstü hâllerde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması konusunda yürütmeyi güçlendiren ilkelerin 1982 Anayasası’nda ön plana çıktığı görülür.