A. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE EĞİTİM
1. Eğitim Anlayışı
İlk Türk devletlerinde bilgiye ve bilgili insana önem verilmiştir. Bilgili olmak sadece yöneticilerin sahip olması gereken bir özellik olarak görülmemiş toplumun diğer fertlerinin de sahip olması gereken alp insan anlayışı ortaya çıkmıştır. Türklerde yazı M.Ö. V. yüzyıl öncesinde kullanıldığına örnek olarak Esik Kurganı’nda tabak üzerine yazılmış 11 harflik iki satır yazı gösterilebilir. Yine ev gereçleri, süs eşyaları üzerinde yazıya rastlanmıştır. Türklerde eğitim toplumsal bir görevdir. Baba gören ok yontar Ana gören elbise biçer. Töre kuralları nesiller boyu aktarılmıştır. Eğitimde erkek-kız ayrımı yoktur. Uygurlarda çocuğunu öğretmene ver ondan alıp sanayi ver sözü eğitime verilen önemi gösterir. Uygurlar ilk kez örgün eğitim kurumlarını oluşturmuşlardır. Uygurların eğitim ve öğretim faaliyetleri sonunda gelişme göstermeleri onları çeşitli devlet kademelerinde kâtiplik tercümanlık ve öğretmenlik yapmalarına yol açmıştır. Uygurlar kâğıdı ve matbaayı Avrupalılardan önce kullanmışlardır. Uygur kütüphanelerinde dini nitelikli eserler bulunmaktadır.
2. Askeri Eğitim
Atlı göçebe yaşam tarzını benimseyen Türkler sürekli savaş tehlikesi ile karşı karşıya olduğu için her an hazırlıklı olmak zorundaydılar. Bu sebeple Türklerin çocukluk çağlarında oynadıkları oyunlar askeri eğitimin başlangıcını oluşturur. Dede korkut hikâyelerindeki Boğaç Han hikâyesi Türklerin kendi çabalarıyla ad aldıklarını gösterir. Barış zamanında yapılan sürek avları askeri tatbikat niteliği taşır.
3. Mesleki Eğitim
Türkler hayvancılık ve tarımla uğraşsalar da savaşçı karaktere sahip olduklarından bu yaşantıya uygun araç ve gereç yapmışlardır. Meslek Eğitim usta-çırak ilişkisi içinde yapılmıştır. Türklerde madencilik özellikle demircilik gelişmiştir. Uygurlarda tahta oymacılığı gelişmiş ve bu da matbaacılığa zemin hazırlamıştır. Eski Türkler dokumacılık(halı ve kilim), demircilik(kılıç, bıçak) ve altın işlemeciliği(çeşitli süs eşyaları), heykelcilik(balbal) ve oymacılık(ahşap disk) gibi sanatlarla uğraşmışlar ve çeşitli eserler yapmışlardır.
4. Türklerde Bilim
Yapılan kazılarda bulunan eşyalar Türklerin kimya, ilaç yapımı, veterinerlik, tıp ile ilgilendiklerini gösterir. Türklerin yaşam tarzı bilimsel faaliyetlerine etki etmiştir. Astronomi bilimiyle ilgilenmişler ve 12 Hayvanlı Türk Takvimini yapmışlardır. Yine astronomi çalışmaları nevruz gününün tespit edilmesini ve baharın başlangıcı olarak görülmesini sağlamıştır. Ticaretle uğraşan Türkler matematik ile de uğraşmışlardır. Türklerin tıp alanında da çalışmaları vardır. otacı denilen şifacılar halkın tedavisinde görev almışlardır. Uygurlar tıp alanında diğer Türk devletlerinden daha ileri gitmişler çiçek hastalığının tedavisini ve eczacılıkta çeşitli ilaçları bulmuşlardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder