Birleşmiş Milletler Teşkilatının Kısa Tarihi

 

BM’nin Kuruluşu, Amacı, BM’ye Üye Ülkeler

Birleşmiş Milletler (BM) örgütünün kurulması çalışmaları II. Dünya Savaşı sırasında, dönemin ABD Başkanı Roosevelt ile İngiltere Başbakanı Churchil'in 14 Ağustos 1941 tarihli Atlantik Bildirisi ile başlamıştır. 1 Ocak 1942'de Sovyet, Amerikan ve İngiliz liderleri, Washington'da "Birleşmiş Milletler Bildirisi"ni imzalamışlardır. 1 Kasım 1943'de Moskova Bildirisi'nin ABD, SSCB, Çin, İngiltere tarafından imzalanmasını müteakip 3-11 Şubat 1943 Yalta Konferansı ile kuruluş süreci tamamlanmıştır.

1945 yılında, 51 ülke temsilcisi Birleşmiş Milletler Antlaşmasını hazırlamak üzere San Francisco’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Uluslararası Örgüt Konferansı'nda bir araya gelmiş, kurucu üyelerin Antlaşmayı onaylamasıyla Birleşmiş Milletler 24 Ekim 1945 yılında resmen kurulmuştur. Konferansta temsil edilmemekle birlikte Polonya, Antlaşmayı daha sonra imzalamış ve kurucu 51 üye devletten biri olmuştur.

Birleşmiş Milletler’in Antlaşmada beyan edilen amaçları:

• Uluslararası barış ve güvenliği korumak;
• hak eşitliği ve halkların kendi geleceğini belirleme ilkelerine saygı göstererek milletlerarasında dostça ilişkiler geliştirmek;
• uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel, insani sorunların çözümünde işbirliği yapmak ve temel insan hak ve özgürlüklerine karşı saygıyı teşvik etmek;
• bu ortak çıkarların elde edilmesi hususunda milletlerarasında uyum sağlayıcı bir merkez olmak

şeklindedir.

Örgütün II. Dünya Savaşı sonrasında 51 olan üye sayısı bugün 193 üyeye ulaşmıştır. Türkiye de BM’nin kurucu üyeleri arasında yer almaktadır.

BM’nin Yapısı ve Organları

Birleşmiş Milletler'in başlıca 6 organı bulunmaktadır. Bunlar, Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı ve Sekreterlik olarak belirlenmiştir. Ayrıca, Birleşmiş Milletler bünyesinde 15 ihtisas kuruluşu, çok sayıda program ve birim bulunmaktadır.

Genel Kurul: BM’nin ana istişare organıdır. Tüm üye ülkelerin birer oy hakkı bulunan temsilcilerinden oluşur. Barış ve güvenlik, yeni üyelerin katılımı, bütçe gibi önemli konuları ilgilendiren kararlarda üçte iki çoğunluk gereklidir. Diğer konuları ilgilendiren kararlar salt çoğunlukla alınır.

Güvenlik Konseyi: Güvenlik Konseyi, Anlaşma kapsamında uluslararası barış ve güvenliğin korunması konusunda birincil sorumluluğa sahiptir. Konseyin beşi daimi (ABD Çin, Fransa, İngiltere ve Rusya Federasyonu), 10’u Genel Kurul tarafından iki yıllık süre için seçilen 15 üyesi vardır.

Ekonomik ve Sosyal Konsey: Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik, sosyal ve ilgili çalışmaların koordinesinden sorumlu olup BM bünyesinde yer alan kuruluşların eş güdüm içerisinde çalışmalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Konsey’in 3 yıllık süreyle hizmet eden 54 üyesi vardır. Konsey’de oylama salt çoğunluk ilkesine dayanır; her üyenin bir oyu vardır.

Vesayet Konseyi: Vesayet Konseyi, vesayet altındaki ülkelerin yönetimini denetlemek ve bu ülkelerin özerkliğe ya da bağımsızlığa kavuşmasına yardımcı olmakla görevli organdır.

Uluslararası Adalet Divanı: Uluslararası Adalet Divanı, BM’nin başlıca adli organıdır. Devletler arasındaki yasal anlaşmazlıkları çözüme kavuşturur ve Birleşmiş Milletler ve onun özel teşkilatlarına hukuk müşavirliği hizmeti verir.

Genel Sekreterlik: Genel Sekreterlik, çeşitli görevlerde çalışan ve örgütün günlük işlerini yürüten uluslararası memurlardan oluşur. BM’nin diğer ana organlarına hizmet eder ve bu organların açıkladığı program ve politikaları uygular.  Birimin başı olan Genel Sekreter, Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul tarafından 5 yıllık bir süre için atanır. Genel Sekreter seçilen kişi en fazla iki dönem bu görevde bulunabilir.