Arap -İsrail Savaşları

Arap-İsrail Savaşlarının Sebebi

Sykes Picot Antlaşmasıyla Osmanlıdan ayrılması için anlaşan İngiltere ve müttefikleri ,Balfour deklarasyonu ile bir Yahudi devleti kurulması yönünde ilk adım atıldı. Osmanlı Devleti 1.Dünya Savaşında yenilip de bölge savaştan sonra İngiltere'nin mandasına bırakılınca bölgeye yoğun bir Arap göçü sağladı. Bu durum Filistin'in yerli sahipleri olan Araplarla yeni gelen Yahudilerin çatışmasına sebep verdi(1920,1921 ve 1929).

Bu çatışmalar üzerine durum BM de görüşüldü. ABD ve SSCB birlikte Filistini Yahudiler ve Araplar arasında paylaştırdılar. İngiltere ise tarafsız tutum takındı.14 Mayıs 1948'de ise Filistinden çekildi.Çekilmeyle birlikte Yahudi Konseyi ülkede İsrail Devletini kurduğunu ilan etti. İşte bu durum 1948,1956,1967 ve 1973 Arap İsrail savaşlarına sebep oldu.

1948 Arap-İsrail Savaşı

Sebepler:

1. İsrailin büyük devletlerce tanınmasının Arap Devletlerinde oluşturduğu tepkiyle Mısır,Ürdün,Suriye ve Irak ordularının  İsrail'e saldırısı. 

2.BM'in İsraile destek veren Çoğunluk Planını kabul etmesi.

İsrail galip geldi. 

Bu yenilginin sebepleri:  1. Süveyşte İngiliz Birlikleri 

                                        2.Lübnan'da iç savaş

                                        3.Ürdün'ün kendi çıkarlarını düşünerek gerekli desteği vermemesi

                                        4.ABD'nin İsrail'e mali ve askeri yardımlarda bulunması

SSCB, ABD'nin İsrail'e yardımına karşılık Filistin'e silah satmışsa da sonuç değişmemiştir. Ancak bu kısmi destek Arap ülkelerinde sosyalizm ve cumhuriyetçi arap milliyetçiliğinin gelişmesinin yolu açılmıştır. Ayrıca 900 bin Arap mülteci konumuna düşmüştür.

1956 Arap İsrail Savaşı

Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdunnasır batıdan ve ABD'den destek alamayınca SSCB'ye yanaştı. Bunun akabinde İngiltere-Fransa yönetiminde olan Süveyş Kanalını millileştirdi. Diplomasiyle sorunu çözemeyen ikili  İsrail'le işbirliği yaparak onu da savaşa dahil ettiler.İsrail karadan İngiltere ve Fransa ise havadan Mısır'a saldırdılar. SSCB ve ABD'nin tepkisiyle işgalci güçler geri çekildiler.

1967 Arap İsrail Savaşı (Altı Gün)

1964'te Filistin mücadelesi için FKÖ ve onun askeri yönü olan El Fetih kuruldu ve liderliğine de Yaser Arafat bu örgütün lideri oldu. El Fetih'in saldırılarından sonra Ürdün-İsrail ve Ürdün- Suriye savaşlarından sonra SSCB'nin etkisiyle BM 'de İsrail aleyhinde kararlar çıktı. Bu durum Arap devletlerini cesaretlendirdi. Mısır, İsrail'in Hint Denizine açılan kapısı olan Tiran Boğazını kapatınca İsrail bunu savaş sebebi sayarak saldırdı. Vietnamda zorda olan ABD sorunu barışçı yollarla çözmek istediğinde SSCB'de barışçı çabalara destek verdiyse de barış mümkün olmadı.İsrail'in Suriye, Irak, Mısır ve Ürdün Hava Kuvvetlerine ani saldırısıyla bu ülkelerin hava güçleri özellikle de Mısırın hava güçleri bertaraf oldu.

ABD'nin 6. filosu bölgeye gelmişti ve İsrail'e sürekli yardım yapıyordu yakın zamandaki Gazze savaş/ soykırımında olduğu gibi. SSCB'nin gönderdiği filo ise sadece görüntüde kaldıysa da  Ortadoğu′da Sovyet etkisi 1967′de Arap-İsrail Savaşı′ndan sonra daha da güçlendi. SSCB, Suriye, Mısır, Cezayir′de deniz üsleri kurdu ve Akdeniz′de büyük bir donanma meydana getirdi. Sovyet uzmanlar, Mısır ve Suriye′nin İsrail′e karşı savunmasında görev aldı.

Arap ülkeleri bu durum üzerine ABD 'ye karşı petrol ambargosuna başlayıp ABD ile  ilişkilerini dondurdular.  İsrail, ABD'den aldığı bu desteğin de etkisiyle savaşın sonunda Batı Şeria ve Doğu Kudüs yani tüm Filistin toprakları ile Suriye’nin Golan Tepeleri ve Mısır’ın Sina Yarımadası’nı işgal etti. Suriye,Ürdün ve Mısırla da sınır sorunları yaşamaya başladı. Milyonlarca Filistinli mülteci konumuna düşmüş oldu. Cemal Abdunnasır'ın karizması silinmeyecek bir yara almış oldu. Araplar ve Müslümanlar arasında işbirliği sağlayacak bir teşkilat kurulması fikri doğdu. 

İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT)

Arap-İsrail savaşları ve bir Yahudi  tarafından Mescidi Aksa'nın yakılmaya çalışılması üzerine Arap Birliğinin girişimiyle İslam Konferansı Teşkilatı kuruldu.

Kuruluş Amaçları:

1.Üye devletler arasında dayanışmayı geliştirmek ve farklı alanlarda yapılacak iş birlikleri ile pekiştirmek 

2.Eşitsizliğe ve sömürgeciliğe karşı durmak 

3.İslam beldeleri (özellikle Filistin) ve halklarının bağımsızlık mücadelelerine destek vermek

2011'de alınan kararla teşkilatın adı İslam İşbirliği Teşkilatı olarak değiştirildi. Bu olayın sebebi değişen dünya dengeleridir. Teşkilatın kuruş amaçlarına yenileri eklendi.

1.Yolsuzluk, terörizm ve kara parayla mücadele etme
2. Aile müessesini koruma ve geliştirme
3. Azınlık durumunda yaşayan Müslüman toplumların korunmasına dair çalışmalar yapma
4. İslam ortak pazarı kurulmasını sağlama
İİT, mevcut hâliyle BM’den sonra dünyada en çok devletin (57) üye olduğu ikinci teşkilattır.

1973  Arap İsrail Savaşı (Yom Kippur/Ramazan)

1967 Savaşından sonra Araplar ve İsrail arasında uzlaşma sağlanamadığı gibi ABD'nin etkisiyle Ürdün de İsrail ile yakınlaşmaya başladı.  Lübnan da ise iç karışıklıklar vardı. Mısır'ın ,1969'dan itibaren kaybettiği toprakları geri almak için başlattıpı sınırlı saldırıya Suriye 'de eşlik etmeye başlamasıyla genel savaş hali başlamış oldu.SSCB Suriye ve Mısır'ı, ABD ise İsrail'i destekliyordu.

ABD Kongresi İsraile silah ve para yardımı kararı alınca Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri (OAPEC) petrol arzını azalttı . Bunun üzerine büyük devletler aray girdi.

25.07.1973'te Mısır ve Suriye ile ateşkes imzalandı. İsrail işgal ettiği toprakların bir kısmından çekildi.

ABD Yumuşama politikası gereği silah desteğini azalttı. ABD de Araplarla ilişkilerini düzeltmek istiyordu. Bunlar da ateşkesin imzasında etkilidirler. Savaştan sonra Mısır-İsrail arasında  imzalanan 101.Kilometre Antlaşması ilk Arap-İsrail antlaşması olması yönüyle önemlidir.Benzer antlaşma Suriye ile de imzalanmıştır.

Küresel Güçlerin Arap-İsrail Savaşına Etkileri

Arap ülkelerinden Ürdün ve Lübnan batı tarafından desteklenirken Mısır,Suriye ve Filistinli gruplar SSCB tarafından destekleniyordu. İsrail ise zaten batı tarafından destekleniyordu. Alınan kararlar ABD tarafından veto edildiğinden hiçbir ilerleme sağlanamamıştır.

1955'te ABD'nin teşvikiyle Türkiye öncülüğünde SSCB yayılmasına karşı Bağdat Paktı kuruldu. Bu paktta Mısır'ın dışlanması ve Irak hariç bir Arap devletinin olmaması  bölgedeki ayrışmayı derinleştirdi.SSCB'ye yakınlaşmalarına sebeb verdi.

SSCB'nin Mısır ve Suriye'ye yakınlaşması, Filistinli gruplara destek vermesi de esasen buna karşı (Eisenhower Doktrini /Marshall Planı) yapılan bir hamledir. SSCB böylece kendi rejimini yayma ve geleneksel Rus politikası olan Sıcak Denizlere İnme noktasında önemli bir ilerleme kaydetmiş olacaktı.

Camp David Antlaşması 

Ülkeler: İsrail,  Mısır ve ABD

 

Önemli Sonuç: Camp David Sözleşmesi, ABD'nin yönlendirmesiyle Mısır devlet başkanı Enver Sedat ile, İsrail başbakanı Menahem Begin arasında, 12 gün süren gizli pazarlıkların ardından Camp David'de 17 Eylül 1978'de imzalanan ve ABD başkanı Jimmy Carter'ın gözetiminde gerçekleşen bir sözleşmedir. Bu sözleşme ile ilk kez bir Arap ülkesi İsrail'i resmen tanımış ve işgal ettiği topraklar üzerindeki varlığını meşru olarak kabul etmiştir.

Camp David Antlaşmasına göre;

1-İsrail Sina yarımadasından çekilecek.

2- İsrail ve Mısır arasında normal ve dostça ilişkiler kurulacak. İki ülke de birbirinin toprak bütünlüğünü ve barış içinde yaşama hakkını kabul edecek.

3- Sina’daki tampon bölgeye BM Barış gücü yerleştirilecek.

4- İsrail gemilerine Süveyş Kanalından serbestçe geçiş hakkı tanınacak.

5- Batı Şeria ve Gazze’deki Filistinlilere tam özerklik verilmesi için görüşmeler yapılacak.

6- Batı Şeria ve Gazze’deki kendi kendini yöneten bir idarenin oluşturulması için seçimler yapılacak.