İran -Irak Savaşı

Sebepler

Saddam’ın İran’daki rejim hazır sıkıntıya girmişken İran’la olan sınır sorunlarını çözmek, İran’ın rejim ihracını engellemek ve kolay bir zafer kazanarak Arap dünya sında gerçek bir lider olarak belirmek isteği oluşturmaktaydı.

 Irak’ın İran’la ilişkilerinin gerginleşmesine neden olan olaylar zincirinin en önemlisi, 1980’de devrimin yıldönümünde Irak yönetiminin önemli isimlerinden Tarık Aziz’e yönelik suikast girişimiydi.

 İran-Irak Savaşı’nın görünürdeki nedeni ise Şatt-ül Arap suyolu üzerindeki egemenlik sorunuydu. 1975 yılında yapılan Cezayir Antlaşması ile geçici de olsa çözüme kavuşturulan bu sorun, Saddam’ın İran’daki yeni rejimi tanımadığını açıklamasının ardından, 18 Eylül 1980’de antlaşmadan çekilmesiyle yeniden gündeme geldi ve iki ülke arasındaki ilişkiler koptu.

Savaş:

 Nitekim Irak’ın 22 Eylül 1980’de baskın şeklinde saldırıya geçmesiyle birlikte sekiz yıl sürecek savaş başlamış oldu.

1981 Eylül’ünde düzenlenen başarılı İran operasyonlarıyla Irak’ın işgal ettiği stratejik bölgeler geri alındı. 1982 yılına gelindiğinde Irak, İran karşısında zor duruma düşmüştü. Böylece savaş, bir dış destek olmaksızın Irak açısından katlanılması zor bir noktaya gelmişti. Irak’a destek de özellikle Körfez ülkelerinden gelecek, savaşın maliyetinin bir bölümü bu ülkeler tarafından karşılanmaya başlanacaktı.

 20 Temmuz 1987’de barışı sağlamak amacıyla bölgeye ABD ve birçok Avrupa ülkesinden kuvvet kaydırılması kararını içeren 598 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı kabul edildi. Karar, Irak tarafından kabul edilirken İran tarafından reddedilmişti.

1988 yılına gelindiğinde Irak, bir yandan Sovyetler Birliği’nden aldığı füzelerle İran şehirlerini bombalarken bir yandan da Fransa ve İngiltere’den aldığı kimyasal silahlarla hâlepçe’de 5000 sivilin ölümüne neden olan bir saldırı gerçekleştirdi. Bu olay tarihe “hâlepçe Katliamı” olarak geçti. 

1988 yılının ortalarına doğru İran artık bir yandan teknik yetersizlikler, diğer taraftan ABD destekli Irak saldırıları karşısında zor durumda bulunuyordu. Nihayet, durumu değerlendiren Humeyni, BM’nin 598 sayılı Karar’ını kabul etmek durumunda kaldı. 18 Temmuz 1988 yılında ise sekiz yıl süren savaş sona erdi.

İki ülke arasındaki barış, ancak Kuveyt’in 1990 Ağustos’unda işgali sonrasında, Irak’ın eline geçirdiği toprakları tek taraşı olarak geri vermesiyle gerçekleşecektir.