Dersimiz Tarih: II. Abdülhamid Döneminde Açılan Sosyal Yardım Kurumları ve Okullar

14 Mayıs 2025 Çarşamba

II. Abdülhamid Döneminde Açılan Sosyal Yardım Kurumları ve Okullar

 

Sultan Abdülhamid Han

II. Abdülhamid Döneminde Açılan Sosyal Yardım Kurumları ve Okullar

II. Abdülhamid (1876-1909) dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nda sosyal yardım kurumlarının ve eğitim kuruluşlarının önemli ölçüde yaygınlaştığı bir dönemdir. Sultan II. Abdülhamid'in 33 yıllık saltanatında, modernleşme çabaları çerçevesinde pek çok hayır kurumu ve eğitim müessesesi açılmıştır.

Sosyal Yardım Kurumları

1. Darülaceze (1895)

  • Kuruluş Amacı: Kimsesiz, yaşlı, sakat ve bakıma muhtaç insanlara hizmet vermek

  • Özellikleri:

    • İstanbul'da Okmeydanı'nda kuruldu

    • Müslüman, Hristiyan ve Musevi bölümleri vardı

    • Her dinin ibadethanesi (cami, kilise, sinagog) bulunuyordu

    • 700 kişilik kapasiteyle açıldı

    • Hastane, eczane, çocuk yuvası, atölyeler gibi bölümleri vardı

2. Hamidiye Etfal Hastanesi (1899)

  • Bugünkü Adı: Şişli Etfal Hastanesi

  • Özellikleri:

    • Çocuk sağlığına adanmış ilk modern hastane

    • 200 yatak kapasiteli

    • Bebek ölümlerini azaltmayı hedefledi

    • Avrupa'dan getirilen modern tıbbi cihazlarla donatıldı

3. Darülhayr-ı Âli (1903)

  • İşlevi: Kimsesiz Müslüman çocukları için yetimhane

  • Özellikleri:

    • Çocuklara meslek edindirme atölyeleri vardı

    • Eğitim ve barınma hizmeti veriyordu

4. Darülmesai (1892)

  • Amacı: Fakir kadınlara iş imkanı sağlamak

  • Faaliyetleri:

    • Dikiş-nakış, örgü, dokuma gibi el işleri öğretiliyordu

    • Üretilen ürünler satılarak gelir elde ediliyordu

5. Hastane ve Dispanserler

  • Önemli Örnekler:

    • Gureba Hastaneleri (fakirler için ücretsiz tedavi)

    • Memleket Hastaneleri (taşrada yaygın sağlık hizmeti)

    • Kuduz Tedavi Müessesesi (ilk kuduz aşılama merkezi)

Eğitim Kurumları

1. Mekteb-i Harbiye (Askeri Okullar)

  • Geliştirmeler:

    • Modern askeri eğitim verildi

    • Yeni binalar inşa edildi

    • Yabancı dil eğitimi ağırlık kazandı

2. Mekteb-i Mülkiye (Sivil Bürokrat Yetiştiren Okul)

  • Yenilikler:

    • Müfredat genişletildi

    • Fransızca eğitim ön plana çıkarıldı

    • Devlet yönetimi dersleri verildi

3. Darülfünun (Üniversite)

  • Gelişmeler:

    • 1900'de yeniden yapılandırıldı

    • Fen, edebiyat ve ilahiyat şubeleri oluşturuldu

    • Avrupa'dan hocalar getirildi

4. İdadiler (Lise Düzeyinde Okullar)

  • Yaygınlaşma:

    • Vilayet merkezlerinde açıldı

    • 1882'de 6 olan idadi sayısı 1908'de 104'e çıktı

    • Modern müfredat uygulandı

5. Rüşdiyeler (Ortaokul Düzeyinde Okullar)

  • Artış:

    • 600'den fazla rüşdiye açıldı

    • Kız rüşdiyelerinin sayısı arttı

    • Temel eğitim verildi

6. Mesleki ve Teknik Okullar

  • Önemli Örnekler:

    • Sanayi Mektepleri: Zanaatkâr yetiştirmek

    • Ziraat Mektepleri: Modern tarım teknikleri öğretmek

    • Ticaret Mektepleri: Ticari bilgiler vermek

    • Maliye Mektebi: Maliyeci yetiştirmek

    • Hukuk Mektebi: Hukukçu yetiştirmek

7. Kız Okulları

  • Gelişmeler:

    • Kız rüşdiyelerinin sayısı arttı

    • Darülmuallimat: Kız öğretmen yetiştiren okul

    • Kız sanayi mektepleri açıldı

8. Özel Okullar

  • Desteklenen Kurumlar:

    • Azınlık ve yabancı okulları denetim altına alındı

    • Müslüman vakıf okulları desteklendi

Eğitimde Modernleşme Çabaları

  1. Müfredat Reformları:

    • Fen bilimleri dersleri arttı

    • Yabancı dil eğitimi önem kazandı

    • Pratik bilgilere yer verildi

  2. Öğretmen Yetiştirme:

    • Darülmuallimin ve Darülmuallimat geliştirildi

    • Öğretmen maaşları iyileştirildi

  3. Yaygın Eğitim:

    • Halk dershaneleri açıldı

    • Gece okulları kuruldu

  4. Teknolojik Yenilikler:

    • Okullara laboratuvarlar kuruldu

    • Harita ve küre gibi eğitim araçları sağlandı

Sonuç ve Değerlendirme

II. Abdülhamid dönemi, Osmanlı modernleşmesinde önemli bir aşamadır. Bu dönemde:

  • Sosyal yardım alanında:

    • Modern hastaneler ve bakım kurumları açıldı

    • Kimsesizler için kurumlar oluşturuldu

    • Kadınlara yönelik iş imkanları sağlandı

  • Eğitim alanında:

    • Okullaşma oranı arttı

    • Mesleki eğitim geliştirildi

    • Kız çocuklarının eğitimi desteklendi

    • Üniversite eğitimi modernleştirildi

Bu kurumlar, Osmanlı toplumunun modernleşmesinde önemli rol oynamış ve Cumhuriyet dönemi reformlarına zemin hazırlamıştır. II. Abdülhamid'in bu faaliyetleri, onun "modernleşmeci" yönünü göstermektedir.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder