Dersimiz Tarih: Şehirleşmenin Tarihçesi

16 Nisan 2019 Salı

Şehirleşmenin Tarihçesi

İslam hukuk kaynaklarında şehir daha çok siyasi ve hukuki bir yaklaşımla tanımlanmıştır. El-Maverdi şehri “idari ve cezai kaideleri yürüten bir idarecinin, kazai hükümleri yerine getiren bir hakimin bulunduğu yer olarak”4 tarif etmiştir. Benzer biçimde Molla Hüsrev de şehri “Mısr”(şehir) öyle bir mekandır ki; orada hadleri icra eden ve kanunları yürüten bir emir ve kadı bulunur”şeklinde tanımlamıştır.
İlk şehirlerin kurulması ve şehirleşmenin başlaması, coğrafi ve kültürel olarak Doğu diye adlandırılan Anadolu, Mezopotamya, Hindistan ve Mısır coğrafyalarında yer alan ırmak boyları, deniz kıyıları ve önemli kara geçitlerinde gerçekleşmiştir.
  Köylerdeki tarım faaliyetlerinin zenginlik üreten bir düzeye çıkmasıyla artan ürünün depolanması, korunması, satılması ve değerlendirilmesi gibi sorunlar, köy şartlarında kurulamayacak yeni bir örgütlenme biçimini gerektirmiş, bu süreçte köyden ileri merkezi bir idari yapı olan şehir ortaya çıkmıştır.
Birçok şehir, askeri, ekonomik ve siyasi nedenlere bağlı olarak kurulmuştur. Ülke sınırlarını koruma ihtiyacı garnizon şehirlerin(Abbasiler zamanındaki avasım şehirleri), ekonomik amaçlar ise sanayi şehirlerinin ve kıyılarda liman şehirlerinin (Eski Mısır ve Sümer şehirleri örneklerinde olduğu gibi) kurulmasına yol açmıştır. Bir bölgenin savaş, salgın hastalıklar, depremler nedeniyle harap olması ve terk edilmesi gibi çeşitli stratejik gerekçeler de yeni şehirlerin ortaya çıkmasına ortam hazırlamıştır.
Şehir tarihi çalışmalarıyla bilinen Lewis Mumford şehirlerin kurulmasında din unsurunun belirgin bir öğe olduğunu belirtmektedir. Kâbe’nin inşa edilip Mekke şehrinin onun etrafında gelişmesi, İlk Çağ şehirlerinde tapınağın, Orta Çağ hristiyan şehirlerinde kiliselerin şehrin merkezinde yer alması, insanların hayatını doğrudan yönlendiren dinlerin şehirlerin kurulup gelişmesindeki yerini açıklamaktadır. 
İnsanlar için önemli olarak görülen ne ise onun etrafında şehirleşme oluşmuştur. Örneğin, Sanayi Devriminden sonra şehirlerin kurulmasında ekonomi tek belirleyici etken haline gelmiştir. Günümüzde şehirler; coğrafi olarak kıyı şehri, ekonomik olarak ticaret şehri, finans şehri, kültürel olarak sanat şehri, tarihi olarak antik şehir, orta çağ şehri veya gökdelenler şehri, teknoloji şehri, turizm şehri gibi özelliklerine göre de tasnif edilebilmektedir

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder