18.Yüzyılda Değişim

18.YÜZYILDA OSMANLI VE AVRUPA  DEVLETLERİNİN GENEL DURUMU
A-OSMANLI
Denge politikası ve  ıslahatlar
B-FRANSA
Yedi Yıl Savaşlarında İngiltere'ye yenilme-->intikam-->Mısır ( Osmanlıya ait)  saldırmak      C-İNGİLTERE
Yedi Yıl Savaşlarında Fransayı yenmek-->Üzerinde güneş batmayan imparatorluk oluş süreci
D-AVUSTURYA
Fransız ihtilalinin milliyetçilik akımıyla ve Rusyanın panslavizmiyle ( Balkanlarda)mücadele halinde
--->Osmanlıyla Ziştovi Antlaşması   
   
E-RUSYA
Çar I.Petro reformları->Güçlü Rusya
  1.Sıcak denizlere inme-->Akdeniz <---Osmanlı aleyhine
  2.Batı (Avrupa)--->Lehistan,Baltık ülkeleri
  3.Doğu -->Orta Asya Türkleri

FRANSIZ İHTİLALİ'NİN OSMANLI DEVLETİ'NE ETKİLERİ NELERDİR?

Osmanlı Devleti başlangıçta çıkan olayları pek önemsememiştir. 

Fransız İhtilali'ni Fransa’nın bir iç sorunu olarak görmüştür. 1795 yılında da Fransa’da oluşan yeni rejimi tanımıştır.

Fransız İhtilali sonucunda Osmanlı Devleti’nde temel hak ve özgürlüklerin yasal güvenceye alınması ve yargı güvencesi sağlanmıştır. Toplumsal eşitlik ilkesinin yayılması Fransız İhtilali'nin sonucunda gerçekleşmiştir.

Fransız İhtilali'nin Osmanlı Devleti’ne etkilerini kısaca özetleyecek olursak;

1. Tanzimat ve Islahat Fermanları ilan edilmek zorunda kalmıştır.

2. Meşrutiyet ilan edilerek parlamenter yönetime geçilmiştir.

3. Demokrasi hareketleri ve batılı tarza yapılan yenilikler hızlanmıştır.

4. Milliyetçilik akımı Osmanlı Devleti’ndeki azınlıklar arasında hızla yayılmıştır. Zaman içerisinde azınlıklar bağımsızlıklarını kazanmak için ayaklanmaya başlamıştır. Milliyetçilik akımı etkisiyle Osmanlı Devleti dağılma sürecine girmiştir.

OSMANLI DEVLETİ'NDE  MERKEZΠ YÖNETİMDE DEĞİŞİM

Osmanlı Devleti'nde Yönetim
->Divana padişahın başkan olması (Orhan Gazi)
->Divana veziriazamların başkan olması ( Fatih Dönemi)
->Veziriazamların devlette en etkili olmaları(Sokullu Dönemi)

Divan-ı Hümayun Toplantıları 
->16. yüzyıldan itibaren haftada  4 gün
->17.yüzyıldan itibaren haftada 2 gün
->18. Yüzyılda 3 ayda bir 
->Divan-ı Hümayunun kaldırılması(II.Mahmut Dönemi)

Bâbıâlinin Oluşumu

->18. yüzyılda Kubbealtı vezirleri -> vekiller heyeti 

->Divan toplantıları, veziriazamların (sadrazamların) konaklarında 

->Veziriazam konakları->Babıali (yüksek kapı)-> devlet yönetiminin merkezi 

->Toplantılara, toplantının konusuna göre şeyhülislam, yeniçeri ağası, kadıasker, reisülküttab, defterdar, nişancı ve İstanbul kadısı katılırlardı.

->Veziriazamlık-> başvekâlet (II.Mahmut) ->Hariciye, Mülkiye ve Maliye Nazırlığı gibi nazırlıklar(bakanlıklar)

Diğer divanlar:

· Sefer Divânı: Vezir-i azam sefere çıkarken toplanan divan,

· Ulufe Divânı: Yeniçeri maaşları için toplanan divan,

· Galebe Divânı: Yabancı elçilerin kabulü sırasında toplanır,

· Ayak Divânı: Olağanüstü durumlarda toplanan divan,

· At divânı: Sefer sırasında at üzerinde yapılan toplantı.

Reisülküttâb

->18.yüzyılda Babıali'nin yönetimde etkili hale gelmesiyle Nişancı'ya bağlı olarak çalışan Reisülküttab'ın önemi artması
->Devletlerarası ilişkilerde diplomasinin öneminin artması

->Reisülküttabın devletin dış ilişkilerini yürütmesi
 ->Dışişleri Bakanlığı'na dönüşmesi

Taşra Teşkilatı

18.yüzyılda tımar sisteminin bozulması -> pek çok aksaklık

->vergilerin toplanması işinin açık artırma ile mültezim  kişilere kiralanması (belli bir süre)

->Vergi kaynaklarının hayat boyu kiralandığı malikâne sisteminin oluşması(18.yüzyıldan itibaren)

 <---Istanbul'da oturan malikâne sahiplerinin malikânelerini mültezimler yolu ile vekillerle idare etmesi

Mültezimler

1. Topraklara yerleşmiş olan ayanlardır.
2. Toprakları ellerine geçirdiler. 
3. Mütesellimlik, voyvodalık ve muhassıllık gibi görevlerle yönetimde ve orduda etkili oldular.

Âyanlık

• Osmanlı Devleti'nde şehirlerde ve taşrada yaşayan zengin ve itibarlı zümreye âyan ve eşraf denilirdi.
• Ayanlar vergilerin belirlenmesi ve toplanmasında görevlilere yardımcı olurdu.
• 18.yüzyılda güçlenen ayanlar, savaşlarda devlete para ve asker yardımında da bulundular.
• Ayanlar, Rumeli, Anadolu ve Arap eyaletlerinde hanedanlık kurmuşlardı.
• Devlet tarafından ayanıvilayet olarak tanındılar.
• Kendi aralarındaki mücadeleler ve halk üzerinde kurdukları baskıdan ötürü 1786 yılında güçleri kırıldıysa da 1787 Osmanlı-Rus ve Avusturya Savaşları'nda yardımlarına ihtiyaç duyuldu.
• 1808 yılında II. Mahmut, ayanlarla yaptığı Sened–i İttifak ile onları resmen tanımış oldu.
• Âyanların siyasi ve toplumsal hayattaki etkisi Tanzimat dönemine kadar devam etti.

Bozulan Ekonomi ve Alınan Tedbirler

• Devletin uzun süren savaşlara girmesi ve bu savaşlarda yenilgiler alması ekonomiyi iyice sarstı.
• Devlet, esham adıyla iç borçlanma yoluna gitti. III.Mustafa döneminde 1775 yılında bir nevi hazine bonosu sayılabilecek esham uygulaması, pay ve gelir ortaklığına dayanıyordu.
• Esham uygulaması, kağıt paraya geçişin ilk aşaması sayılabilir.
• Devlet bütçe açığını kapatmak için yeni vergiler koydu.

18. YÜZYIL OSMANLI SİYASAL TARİHİ  GENEL TABLO

PADİŞAH Tarih	OLAY	KİMİNLE	SEBEP	SONUÇ
III. Ahmet -1711	Prut Antlaşması	Rusya	Lehistan askerlerinin Osmanlıya sığınması ile Rus askerlerinin Osmanlı topraklarına girmesi.	A.İstanbul Anlaşması ile kaybedilen topraklar geri alındı. B.Rus ordusu İmhadan kurtuldu.
III Ahmet -1718-	Pasarofça Antlaşması	Venedik Avusturya	Karlofça Anlaşması ile kaybedilen topakların geri alınmak istenmesi	A.Kaybedilen toprakları geri alma ümidi yok oldu.Bu Lale devrine yol açtı. B. Mora alındı,Belgrat kaybedildi. C. Balkanlarda güç dengesi değişti.
III.Ahmet 1724	İstanbul  Antlaşması	Rusya	İran’ın Kafkasya topraklarının  paylaşılması	A.Rusya’yla imzalanan ilk dostluk antlaşmasıdır. B.İran(Safevîler) tepki göstermiştir ve  İran savaşları yeniden başlamıştır.
I.Mahmut 1746	Kerden Antlaşması	Iran	A.Batıda kaybedilen üstünlüğü doğuda koruma B. İran’ın sınır ihlalleri	A.Kasrı Şirin’le çizilen sınır tekrarlanmıştır. B.18. yüzyıl Osmanlı-İran Savaşları sona ermiştir.
l . Mahmut 1739	Belgrat Antlaşması	Avusturya, Rusya	Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprakları almak istemesi	A.Arayış Yıllarının en kârlı anlaşmasıdır B. Karadeniz son kez Türk gölü olmuştur. C.Fransa arabuluculuk yapmasından dolayı Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
III. Mustafa 1774	Küçük Kaynarca Antlaşması	Rusya	Rusya’nın sıcak denizlere inmek istemesi ve Kırım’a saldırması	D.Rusya Ortodoksların koruyucusu haline geldi Ve Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışma fırsatı buldu. A.Ruslara  ilk defa kapitülasyon  verildi B.Kırım bağımsız oldu. C.Rus ticaret gemileri boğazlardan ilk defa geçiş yaptılar. D.Karadeniz Türk gölü olmaktan çıktı. E.18.Yüzyılda imzalanan en ağır antlaşmadır.
I.Abdülhamit 1779	Aynalı Kavak Tenkihnamesi	Rusya	Rusya’nın Kırım’ı işgali	A.Kırım,siyasi olarak Osmanlı Devletinden kopmuştur. B.Rusya’nın Kırımda etkisi güçlenmiştir.
III. Selim 1792	Ziştovi Antlaşması Yaş Antlaşması	Avusturya Rusya	Kırım’ın işgal edilmesi	A.Fransız ihtilalinden endişelenen Avusturya ile Ziştovi Antlaşması imzalanmış ve kazandığı toprakları geri vermiştir. B.Rusya ile de Yaş Antlaşması imzalanarak Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul edildi.

18.YÜZYIL OSMANLI GENEL ÖZELLİKLER

1)- Osmanlı Devleti 18. yüzyıla batıda  ilk defa büyük  toprak kaybetti.

2)- Osmanlı Devleti 18. yüzyılda ise en çok Rusya ile savaşmıştır.

3)- 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin toprak kaybı hızlandı. Avrupa'nın bilim ve tekniği alınmaya çalışılsa da yeterli olmadı  ve  sonuçta Osmanlı Devleti Avrupa'nın üstünlüğünü kabul etmek zorunda kaldı.

18.Yüzyıl Islahat  Hareketleri

A-Lale Devri Islahatları(1718-1730):

Tanım: 1718 Pasarofça antlaşması ile başlayıp 1730 Patrona Halil İsyanıyla sona eren devire Lale Devri denir.

Padişah III.Ahmet , sadrazam ise Nevşehirli Damat İbrahim Paşadır.
1.Bu dönemde Avrupa'ya ilk kez geçici elçiler gönderilmiştir.
2.İlk kez matbaa kuruldu.(1727). İlmi eserlerin basımına izin verildi.Ancak dini eserler elle yazılmaya devam etti.
3.İlk kez itfaiye bölüğü kuruldu.
4.İlk kez İstanbul'da kumaş fabrikası ve çini atölyesi açıldı.
5.Sivil mimari gelişmiştir. Birçok saray, köşk,kasır, çeşme , kütüphane yaptırılmıştır.
6.Pek çok doğu klasiği ve birkaç batı klasiği Türkçeye çevrilmiştir.
7.Resim ve minyatür de gelişmiştir.

NOT : Lale Devri Osmanlı Devleti'nde Batı'nın üstünlüğünün kabul edildiği ve Batı'nın örnek alınarak ıslahat yapıldığı ilk dönemdir. Ancak bu ıslahatların  halktan kopuk ve  halkın tepkisini çekecek şekilde yapılması başarısız kalmalarına neden olmuştur.

B-I.Mahmut Devri Islahatları(1730-1754)

1.Humbaracı Ahmet Paşa Humbaracı ve Topçu ocaklarını modern usullere göre yeniden düzenledi.
2.Humbaracı Ahmet Paşa orduda bölük , alay, tabur sistemini kurdu.
3.Batı  tarzında subay yetiştirmek için Kara Mühendishanesi açıldı.
4.İlk kez Yalova'da kâğıt fabrikası açıldı.
NOT: Bu ıslahatlar 1736-1739 Osmanlı-Avusturya ve Rusya savaşlarında başarılı olmamızı sağlamıştır.


C- III.Mustafa Devri Islahatları(1757-1774 )

1.Baron dö Tott Avrupa'dan getirtilerek yeni bir topçu ocağı kuruldu. Sürat topçuları adı verilen ocak kuruldu.
2.Deniz Mühendishanesi açıldı.
3.Hendesehane açıldı.Denizcilik ve topçuluk dersleri verildi.

D-I.Abdülhamit Devri Islahatları (1774-1789)
1.Ordunun subay ihtiyacını karşılamak için istihkâm okulu açıldı.
2.İngiltere ve Fransa'dan gemi yapım ustaları getirildi.
3.Haliç, Karadeniz ve Ege Denizinde tersaneler yapıldı.
E- III.Selim Dönemi Islahatları(1789-1807)

1.Nizam-ı Cedit adıyla bir ordu kuruldu.
2.Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak için İrad-ı Cedit adıyla bir hazine kuruldu.
3.Avrupa'nın önemli başkentlerinde sürekli elçilikler kuruldu.
4.Fransızca ilk kez okullarda yabancı dil olarak okutulmaya başladı.

NOT: Yeniliklere karşı olan Yeniçeriler ile bazı halk kitlesi Kabakçı Mustafa önderliğinde ayaklandı.(1807) III.Selim tahttan indirildi. Yerine IV.Mustafa getirildi. Nizam-ı Cedit ordusu dağıtıldı.