Luwice Dilinin Tarihi

Milattan önce II. binyılda Hitit İmparatorluğu'nun çoğunda olmak üzere, özellikle güney ve güneybatı Anadolu'da Luvi dili konuşuluyordu; dilin yazılı arkeolojik buluntu kanıtlarıysa Anadolu'nun diğer bölgeleri de dāhil kuzey Suriye'de de bulunabilir. Luvi dilsel sâhasının kesin bir coğrafî sınırının belirlenmesi de zordur ve yeni bir sâha yapılanmasının tatbîki ise sadece yazıt buluntularının varlığına dayanaraktan mümkündür. Bu, varsayılan Hitit dilsel alanıyla da örtüşmelere neden olur ve Luvi dilinin Hitit İmparatorluğu içerisindeki kesin konumu da belirsizdir.

Luvice ilk olarak M.Ö. II. binyılın başlarından itibaren, hiyeroglif yazımla birkaç bireysel kraliyet ve resmi mühürlerde görülür, ancak M.Ö 14. yüzyıldan itibaren tam teşekküllü bir yazım işlevi görür. Luvice ilk uzun metinler Hitit Yeni veya Büyük Krallığı (M.Ö 1400-1190) zamanlarından kalmadır. Bu döneminde Hattuşa belgelerinde bulunan çivi yazılı Luvice metinler ise ağırlıklı olarak ayinsel içeriklidir.

O dönemlerden başlayarak Luvilerin Hititler üzerinde güçlü bir etkisi var oldu ve Luvice ile Hititçe arasında M.Ö 13. yüzyılda zirvesine ulaşmış olan dilsel bir etkileşim gerçekleşti ve bu etkileşim Hititçedeki çok sayıda Luvice alıntı sözcüklerin varlığı tarafından da doğrulanmaktadır. Hatta bâzı dilbilimciler, Hititya da Luvicenin günlük konuşma dili olarak Hititçenin yerini aldığını bile savundular.^[12] Bu zamanlardan başlayarak Hititlerin çöküşünden sonra bile Luvice birkaç asır daha hayatta kalmayı başardı.

Hitit İmparatorluğu'nun düşüşünden sonra (yaklaşık M.Ö 1180) Luvice, güney Anadolu ve kuzey Suriye'deki Karkamış ve Tabal gibi Luvi-Arami dönemi veya Geç Hititler olarak da adlandırılan dönemdeki birkaç krallık tarafından da kullanılmaya ve yazılmaya da devam etti^[13] ve sonrasında dil; bu bölgede M.Ö 7. yüzyılın sonlarına doğru tamamen öldü ve tarih sahnesinden silindi.

Truva'da 1995 yılında yapılan arkeolojik kazılarda, katman VII'de M.Ö. 1200'lü yüzyıllara tarihlenen ve üzerinde Luvice hiyeroglif olan tunçtan bir Truva Luvi mührü ortaya çıktı. Bu bulgu, Luvicenin Truva'da da konuşulduğu yönündeki tartışmalara yol açtı.^[14] Ancak buna mukābil Truva ülkesi, şimdiye değin kabul olagelen Luvi dilsel sâhasının dışında kalacaktı. Fakat buna karşın Luviya ülkesi ile Truva arasındaki çok yakın münasebetlerin olması da muhtemeldir ve ihtimâl dahilindedir.

Kaynak: Wikipedia