Eski Türklerde Kurultay: Kimler Katılabilirdi?
Giriş
Eski Türk devletlerinde yönetim anlayışı, sadece hükümdarın iradesine değil, kurultay adı verilen bir meclisin ortak kararlarına dayanıyordu. Kurultay; devlet işleri, savaş-barış kararları, töre düzenlemeleri ve hakan seçimi gibi önemli konuların görüşüldüğü yerdir. Ancak kurultaya herkes katılamazdı. Bu meclise katılım, belirli statü ve yetki sahibi kişilerle sınırlıydı.
Kurultaya Kimler Katılabilirdi?
1. Kağan (Hakan)
ZİGGURAT
| Medeniyet | Yönetim Yapısı | Askeri Yapı ve Güç |
| Sümer | Kent devletleri halinde organize oldular. Kral (Ensi veya Patesi) aynı anda başyargıç, başkomutan ve başrahipti. Sınır anlaşmazlıkları nedeniyle şehirler surlarla çevriliydi. | Ordu, üniformalı piyadeler ve savaş arabalı birliklerden oluşuyordu. Silahları: savaş arabaları, ok, yay, mızrak, kalkan ve miğfer. |
| Akad | Tarihte ilk imparatorluğu kurdular. Şehir devletlerini güçlü bir ordu ve yönetim organizasyonuyla itaat altına alarak çok uluslu hale geldiler. Krallarına "Dünya Hakimi" denildi. | Ordu çok güçlü ve düzenliydi. Ancak ordunun ihtiyaçlarını karşılayan sistem (Ordu Donatım) zayıf olduğu için askeri güçlerini kaybederek yıkıldılar. |
| Asur | Yeni Asur döneminde savaş ve diplomasi yoluyla devrin en güçlü imparatorluğunu kurdular. Acımasızlıkları ve güçleriyle meşhurdurlar. | Büyük bir imparatorluk oluşturdular. |
| Babil | Kral Hammurabi tarafından Hammurabi Kanunları hazırlanarak reformlara imza atıldı. | Asur Devleti'ni yıkıp Mezopotamya'nın büyük bir bölümüne hükmettiler. |
Yönetim: Krallıkla yönetilen Mısır'da krallar sonradan Firavun (Büyük Ev) unvanını kullandı. İlk başlarda bölge valileri asker gönderme yetkisine sahipken, daha sonra bu kaldırılıp tek yetkili Firavunlar oldu.
Ordu: Ordunun başlangıcı eyalet valilerinin topladığı milis güçleri iken, iç kargaşalar sonrası düzenli orduya geçildi. Ordu; düzenli ordu, paralı askerler, köle savaşçılar ve konargöçer savaşçılardan oluşurdu. Güçlü orduyla valiler itaat altına alındı ve ticaret kervanlarının güvenliği sağlandı.
Hititler: Krallar öldükten sonra tanrılaştırıldı. Yaşarken Tanrı'nın yeryüzündeki temsilcisi, başrahip ve başkomutandı. Üst düzey görevlilerin bulunduğu Pankuş Meclisi yönetimde etkiliydi.
Ordu: Piyade esaslıydı, savaş arabaları da mevcuttu. Taktik: Önce savaş arabalarıyla düşman zayıflatılır, ardından piyadelerle mağlup edilirdi. Silahları bronzdan imal edilen pala, balta ve uzun mızraklardı.
İyonyalılar: 12 ayrı şehir devleti halinde yaşadılar.
Urartular, Frigler, Lidyalılar: Siyasi ve askeri yapılarından bahsedilmemiştir, sadece yıkılış nedenleri belirtilmiştir.
Yunan Şehir Devletleri: Atina (güçlü donanma) ve Sparta (güçlü kara ordusu) arasındaki rekabetten dolayı uzun süre birlik sağlanamadı.
Romalılar:
Yönetim: Krallık (sadece klan erkekleri yurttaştı), Cumhuriyet (yetkileri toplayan iki kişilik Konsül ve Senato) ve son olarak İmparatorluk (imparatorun yetkileri arttı, mutlak monarşiye benzedi). Hristiyanlık ilk başta yasaklandı ancak M.S. 380'de resmi din oldu.
Ordu: Güçlü, düzenli ve disiplinliydi. Çoğu piyade olup her Roma Yurttaşı asker sayılırdı. Askeri birliklere lejyon, düzenli maaş alan askerlere lejyoner denirdi. Taktik: Üstten ve yandan saldırılara karşı koruma sağlayan Kaplumbağa Dizilişi (Testudo taktiği).
Makedonlar: II. Philip devrinde güçlü bir ordu kurularak Yunanistan hakimiyet altına alındı. Büyük İskender döneminde ülke genişledi.
Asya Hunları:
Yönetim: Yönetme yetkisinin Gök Tanrı'dan geldiği inancı (Kut anlayışı) vardı. Hükümdarlık soydan geçerdi. Toy veya Kurultay adı verilen bir meclis yönetimde etkindi. Devlete "il" denilirdi.
Ordu: Askerlik özel bir meslek değildi, ücretli asker yoktu. İdari ve askeri görevler iç içeydi. Mete Han orduda onlu sistemi oluşturdu (TSK'nın kuruluş yılı kabul edilir). Taktik: Hilal taktiği olarak da bilinen sahte geri çekilme ile pusu kurma.
TÜRKLERDE SANAT
A. İlk Türk devletlerinde sanat
B. Türk-İslam devletlerinde sanat
C. Osmanlı sanatı
Ç. Cumhuriyet dönemi Türk sanatı
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE SANAT
Orta Asya Türk sanatının temeli ilk Türk devletlerinde görülen altı göçebe kültürüne dayanmaktadır.Konargöçer bir yaşam tarzını benimseyen Hunlarda ve Köktürklerde taşınabilir sanat eserleri öne çıkarken yerleşik hayata geçen Uygurlarda farklı eser tipleri görülmüştür.
Türkler sabit ev kültüründen haberdar olmalarına rağmen konargöçer yaşam tarzından dolayı çadırda yaşamayı tercih etmişler, buda çadır sanatının gelişmesine neden olmuştur.
Oğuz Yabgu Devleti 950 yılındabağımsız olmuştur. Museviliği benimsemiş olan Hazar Devleti'nin Kiev Knezliğine yenilip güç kaybetmesi ile birlikte ortaya çıkan bir devlettir. Oğuz Yabgu Devleti Hazar Denizi ve Aral Gölü çevresinde bağımsız bir şekilde yaşayan topluluktan oluşmaktaydı. Oğuz Yabgu Devleti Kağanlık ile yönetilen bir devletti. Oğuz Yabgu Devleti var olduğundan yıkılışına kadar çevresindeki diğer tüm devletler ile sorunlu olan bir devletti. Peçenekler, Kıpçaklar ve Karluklar ile Oğuz Yabgu Devleti tarihte sürekli olarak husumetliydi.
Bundan dolayı çevresindeki diğer devletlerle sık sık çatışmalara ve savaşlara girmiş olan Oğuz Yabgu Devleti bu dönemde Dede Korkut Destanını da ortaya çıkarmıştır. Oğuz Yabgu devleti Üçok ve Bozok adında iki kolda teşkilatlanma sürecine girdi. Yeni Kent bu devletin başkentiydi.
Oğuz Yabgu devleti Hazar Denizi ve Aral gölü çevresinde yaşamış ve devlet kurmuştur.
Oğuz Yabgu Devleti'nin zayıflama sebepleri olarak Kıpçak Kökenli Kimek Hakanlığı'nın baskısı ve Selçuk Bey'in kendisine bağlı Oğuzlarla devletten ayrılmaya mecbur bırakılması gösterilmektedir.
Son yabguları Ali Han adlı bir hükümdardır . İlk bağımsız hükümdarlarının kim olduğu ise belirsizdir.
Not:Bazı kaynaklarda 750 şeklinde gösterilen kuruluş tarihi bağımsız oldukları tarih olmayıp tarihte ilk defa resmen görüldükleri tarihtir.
