Fransız İhtilali sonrasına meydana gelen İhtilal savaşlarıyla farklı milletler arasında milliyetçilik ve hürriyet fikirleri yayılmış ve bu milletler bağlı oldukları devletlere karşı ayaklanmaya başlamıştır. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan bu fikirler; Avusturya-Macaristan, Rusya ve Osmanlı Devleti’nin sosyal ve siyasi hayatlarını etkilemiştir.
C.Rusya
1815 Viyana Kongresi ile Polonya’ya (Lehistan) hâkim olmuştur. Ancak bağımsızlık isteyen Polonyalılar, 1830’da isyan etmiştir. Ayaklanma, Rusya tarafından bastırılmış ve anayasa kaldırılarak Polonya bir Rus ili hâline getirilmiştir. Bu olayda Avusturya ve Prusya, Rusya’nın tarafını tutmuş; Fransa ve İngiltere ise tarafsız kalmıştır. Rusya’nın, ülkedeki azınlıklara baskı yapması nedeniyle 1863’te Polonya’da yeni bir ayaklanma daha çıkmıştır. Rusya bu ayaklanmayı bastırdıktan sonra azınlıklara karşı Ruslaştırma politikası başlatmıştır.
Not:Mülteciler Sorunu : Avusturya tarafından Macar İsyanı’nın bastırılmasından sonra bağımsızlık taraftarlarından bir kısmı Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.Yine bu sırada, Rusya’nın bastırdığı Lehistan İsyanı’ndan kaçan Lehler de Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Bu mültecilerin Avusturya ve Rusya tarafından Osmanlı Devleti’nden geri istenmesi ve Osmanlı Devleti’nin bu talebi reddetmesi ile “mülteciler sorunu” ortaya çıkmıştır.
Rusya, Balkanlarda ise bu ihtlilalin etkilerini Panslavizm politikası uygulayarak tarihi hedeflerine ulaşmada bir araç yapmaya çalışmıştır.
D.Osmanlı
Sanayi devrimi işçi sınıfını ortaya çıkardı. İşçi hakları gündeme geldi. Sosyalist akımlar başladı. 1848 ihtilalleri sosyalist düşüncenin yayılmasına neden oldu. Avrupa'da etkili olan bu ihtilal Avusturya'da toprak köleliğinin yasak edilmesine neden oldu. İşçiler çeşitli haklar elde ettiler.
A.Avusturya
Devleti yönetene Meternich ihtilalin devletini etkileyebileceğinden korkmuş. Buna karşı tedbir almak istemiştir.Avusturya’da halk, ilk defa 1848’de Viyana’da anayasa için ayaklanmış ve Metternich İngiltere’ye kaçmıştır. Viyana’da toplanan Kurucu Meclis, feodal düzenin vergilerini kaldırmış ve sosyal eşitliği ilan etmiştir. Ancak Avusturya imparatoru, Viyana’yı işgal ederek meclisi dağıtmayı başarmıştır.
Olaylar bu noktadan sonra Avusturya egemenliği altında bulunan ulusların bağımsızlık isyanlarına dönüşmüştür. Bunlardan en önemlisi Macarların bağımsızlık hareketi olmuştur. Bu isyanı Ruslarla birlikte kanlı bir şekilde bastırmıştır. Avusturya yönetimi altında olan İtalyanların Piyemonte devleti öncülüğündeki isyanını da onları yenerek bir süre bastırmıştır.
B.Prusya
1848’de Prusya’nın başkenti Berlin’de halk krala karşı ayaklanmıştır. Bunun üzerine Prusya Kralı IV. Wilhelm (Vilhelm), halka bir anayasa vaad etmiş ve böylece Prusya’daki isyan sona ermiştir.C.Rusya
1815 Viyana Kongresi ile Polonya’ya (Lehistan) hâkim olmuştur. Ancak bağımsızlık isteyen Polonyalılar, 1830’da isyan etmiştir. Ayaklanma, Rusya tarafından bastırılmış ve anayasa kaldırılarak Polonya bir Rus ili hâline getirilmiştir. Bu olayda Avusturya ve Prusya, Rusya’nın tarafını tutmuş; Fransa ve İngiltere ise tarafsız kalmıştır. Rusya’nın, ülkedeki azınlıklara baskı yapması nedeniyle 1863’te Polonya’da yeni bir ayaklanma daha çıkmıştır. Rusya bu ayaklanmayı bastırdıktan sonra azınlıklara karşı Ruslaştırma politikası başlatmıştır.
Not:Mülteciler Sorunu : Avusturya tarafından Macar İsyanı’nın bastırılmasından sonra bağımsızlık taraftarlarından bir kısmı Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.Yine bu sırada, Rusya’nın bastırdığı Lehistan İsyanı’ndan kaçan Lehler de Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Bu mültecilerin Avusturya ve Rusya tarafından Osmanlı Devleti’nden geri istenmesi ve Osmanlı Devleti’nin bu talebi reddetmesi ile “mülteciler sorunu” ortaya çıkmıştır.
Rusya, Balkanlarda ise bu ihtlilalin etkilerini Panslavizm politikası uygulayarak tarihi hedeflerine ulaşmada bir araç yapmaya çalışmıştır.
D.Osmanlı
1. Fransız İhtilalinin Osmanlıya Olumlu Etkileri
– Fransız İhtilali sonrası Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme hareketleri başladı. (Yargının üstünlüğü ve güvencesi, insan hakları, eşitlik)
– Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı’nın yayınlanması ve Meşrutiyetin İlanı (Kanunu Esasi) bu durumun göstergesidir.
2.Fransız İhtilalinin Osmanlıya Olumsuz Etkileri
– Fransız İhtilali’nin doğruduğu akımlar arasında yer alan milliyetçilik ve hürriyet fikri çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nde etkili oldu.
– 19. yüzyıldan itibaren gayrimüslim halk ayaklanmalar başlattı. Devlet dağılma sürecine girdi
Sırp İsyanı (1804)
Nedenleri:
- Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin zayıflaması
- Rusya ve Avusturya’nın kışkırtması.
- 1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan “ulusçuluk” akımlarının Sırplar arasında yayılması.
- XVIII. yüzyılda Osmanlı-Avusturya, Rusya arasında çıkan savaşların Sırp topraklarında yapılması
- Bölgedeki Yeniçerilerin halka kötü davranması
Sırp İsyanı Gelişim Süreci
- 1812’de imzalanan Bükreş Antlaşması ile Sırplara ayrıcalık verildi.
- 1829’da Edirne Antlaşması ile Özerk Sırbistan Prensliği kuruldu.
- 1878 Berlin Antlaşması ile Sırbistan bağımsızlığını elde etti.
UYARI: Sırp Ayaklanması, Fransız İhtilâlinin getirdiği ulusçuluk akımının Osmanlı Devletinde görülen ilk etkisidir.
Yunan İsyanı (1820–1829)
Nedenleri:
1.Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin zayıflamas
2.1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan “ulusçuluk” akımlarının Yunanlılar arasında yayılması.
3.Avrupalıların Yunanlılara Rönesansın kaynağı antikitenin kaynağı olması nedeniyle destek vermesi
4.Rusyanın kurduğu Etniki Eterya Cemiyetinin çalışmaları
5.Yunan aydınlarının ve zenginlerinin çalışmaları
6.Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşanın isyanı
1.Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin zayıflamas
2.1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan “ulusçuluk” akımlarının Yunanlılar arasında yayılması.
3.Avrupalıların Yunanlılara Rönesansın kaynağı antikitenin kaynağı olması nedeniyle destek vermesi
4.Rusyanın kurduğu Etniki Eterya Cemiyetinin çalışmaları
5.Yunan aydınlarının ve zenginlerinin çalışmaları
6.Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşanın isyanı
Yunan İsyanının Gelişim Süreci
- 1820 de Eflak ve Boğdanda İlk Yunan İsyanı oldu ve bastırıldı.
- 1821 de Morada Yunan İsyanı yeniden başladı.
- 1822 de Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa İsyan etti.
- Rusya ve İngiltere Osmanlı Devleti’nin Yunanistan’a bağımsızlık vermesi için 1827’de Navarin’de Osmanlı donanmasını yaktılar.
- 1829’da Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsızlığını elde etti.
UYARI: Ulusçuluk akımının etkisiyle Osmanlılardan bağımsızlığını elde eden ilk ulus Yunanlılar (Rumlar) olmuştur.
SANAYİİ İNKILÂBI
Sanayi İnkılabı, Avrupa’da 18. ve 19. yüzyıllarda yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması, bu gelişmelerin de Avrupa’daki sermaye birikimini arttırmasına denir. Sanayi Devrimi, ilk olarak Birleşik Krallık’ta ortaya çıkmış, ardından Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya’ya sıçramış ve ardından bütün dünyaya yayılmıştır.
Sebepleri
1)Hızlı nüfus artışı 16. yüzyıldan başlayarak Avrupa’nın nüfusu hızla artması kentlerde iş gücü doğurdu
2)Yaşam düzeyi yükselmesiyle tüketim malı talebini artması
3)Bilimsel ve teknolojik gelişmeler
4)Coğrafi keşiflerle oluşan sermaye birikimi
5)Kömür ve demirin ilgili ülkelerde bol olması
Sonuçları
1)Avrupa'da tarım toplumundan sanayi toplumuna geçildi.
2)Ulusal gelirde sanayiinin payı tarımın aleyhine sürekli artmaya başladı.
3)Sanayinin gelişkin olduğu bölgelerde nüfus yoğunluğu kırsal kesime göre arttı. Kırdan kente göç başladı.
4)İşçi sınıfı güçlendi, işçi hareketleri yaygınlaşmaya başladı.
5)Üretimde el emeğinin yerini makineler almaya başlayınca atölye üretiminin yerini de fabrikalar almaya başladı.
6)Sömürge ülkelerinin bağımlılığı arttı. Devletlerarası gelişmişlik faikı daha belirgin hale geldi.
7)Pazar ve hammadde kaynaklarına sahip olma yarışı hızlandı. Devletler arasında topyekün çatışmalar dönemi başladı.
1830 İhtilali
Fransa'da 1824 yılında kral olan X. Şarl ülkeyi diktatörce idare ediyordu. Halk krala karşı isyan etti. Fransızlar'ın hükümdarı ünvanını alan Lui Filip kral oldu. Orta sınıf geniş haklar elde etti. İngiltere'de liberaller işbaşına geldi.1848 İhtilalleri
Sanayi Devrimi'nin bir sonucudur. Bu devrim ilk kez İngiltere'de ortyaya çıktı. Bilek gücünün yerini makina aldı. Buharın gücü keşfedildi. Demiryolu iletmeciliği başladı. Atölyelerin yerine fabrikalar kurulmaya başlandı. Hammadde ihtiyacın karşılamak için sömürgecilik hız kazandı. Şehirlerin nüfusu hızla arttı.Sanayi devrimi işçi sınıfını ortaya çıkardı. İşçi hakları gündeme geldi. Sosyalist akımlar başladı. 1848 ihtilalleri sosyalist düşüncenin yayılmasına neden oldu. Avrupa'da etkili olan bu ihtilal Avusturya'da toprak köleliğinin yasak edilmesine neden oldu. İşçiler çeşitli haklar elde ettiler.
Modern Siyasal İdeolojiler
Ekonomik sistemi: serbest piyasa ekonomisi.
Sonuçları: Burjuvazinin yükselişi.
2.Kapitalizm:
Liberalizmin temelleri üzerinde yükselmiştir. Coğrafi keşifler , sanayii inkılâbı ve sömürgecilik şeklinde devam eden olgularla güçlenmiştir. Bu süreçte zenginleşen girişimci sınıfa kapitalist , kurulan sisteme de kapitalizm denilmiştir.
Bireylere kişisel özgürlük vermiştir. Ancak, gelir dengesizliği oluşturmuştur.
3.Sosyalizm:
Kapitalizme tepki olarak doğmuştur. Sermaye sahipleriyle işçiler arasındaki eşitsizliği, servet ve refah farklarını ortadan kaldırma iddiasındadır.
Birlikte hareket etmeye, ortak mülkiyete ve sosyal eşitliğe önem verirler.
Sosyalizm, 1815 ile Karl Marx’ın “Komünist Manifestosu”nu kaleme aldığı ve Avrupa'da devrimlerin yapıldığı 1848 yılları arasında siyasal bir ideoloji olmaya başlamıştır.
Reformcu sosyalistler, refomlarla düzletmeyi savunurken ;Radikaller ,özel mülkiyeti kaldırmayı hedeflemektedirler.
4.Marksizm
Alman Filozof Karl Marx’ın klasik Alman felsefesini, Fransız sosyalizmini ve İngiliz siyasal düşüncesini sentezleyerek oluşturduğu ideolojidir. Tarihi bir sınıf mücadelesinden ibaret gören bir anlayışı vardır. Ona göre tarihi ilerleme de sonunda sınıfsız ve devletsiz, komünist bir toplum düzeni kurulacaktır.
Reformcu sosyalistlerle radikaller ilk kez Rusya'da olan 1917 Devriminden itibaren karşı karşıya gelmişlerdir.
Mutlak Monarşiden Anayasal Monarşiye Geçiş
Mutlak monarşi; kralların devleti herşeyiyle tek başına yönettikleri anayasasız devlet sistemidir.
Anayasal monarşi; kralların devleti ,parlamentoyla birlikte veya tek başına anayasaya göre yönettikleri devlet sistemidir.
Burjuvazi, krallar feodaliteden kurtulmaya çalışırken kralların yanında yer almış, böylece mutlak monarşiler kurulmuştur.
Mutlak monarşiler kurulduktan sonra burjuvazi, kralın karşısında yer alıp onun yetkilerini sınırlandırmaya çalışmışlardır. Bunun sonucunda ise Anayasal monarşiler kurulmaya başlamıştır.
Anayasal sistem ilk kez İngiltere’de XIII. yüzyılda doğmuş ve gelişmiştir.
Avrupa’da ilk modern ve yazılı anayasa ise 3 Mayıs 1791 tarihli Polonya Anayasası’dır.
Birey ve toplumun dünyayı anlamlandırma arayışları Liberalizm, kapitalizm, sosyalizm ve Marksizm gibi ideolojiler; Avrupa merkezli olarak gelişerek modern dünyayı şekillendirmiştir.
1.Liberalizm:
Özel mülkiyet, bireysel girişim ve ticaret özgürlüğü esaslı anayasal bir yönetimi benimser.Ekonomik sistemi: serbest piyasa ekonomisi.
Sonuçları: Burjuvazinin yükselişi.
2.Kapitalizm:
Liberalizmin temelleri üzerinde yükselmiştir. Coğrafi keşifler , sanayii inkılâbı ve sömürgecilik şeklinde devam eden olgularla güçlenmiştir. Bu süreçte zenginleşen girişimci sınıfa kapitalist , kurulan sisteme de kapitalizm denilmiştir.
Bireylere kişisel özgürlük vermiştir. Ancak, gelir dengesizliği oluşturmuştur.
3.Sosyalizm:
Kapitalizme tepki olarak doğmuştur. Sermaye sahipleriyle işçiler arasındaki eşitsizliği, servet ve refah farklarını ortadan kaldırma iddiasındadır.
Birlikte hareket etmeye, ortak mülkiyete ve sosyal eşitliğe önem verirler.
Sosyalizm, 1815 ile Karl Marx’ın “Komünist Manifestosu”nu kaleme aldığı ve Avrupa'da devrimlerin yapıldığı 1848 yılları arasında siyasal bir ideoloji olmaya başlamıştır.
Reformcu sosyalistler, refomlarla düzletmeyi savunurken ;Radikaller ,özel mülkiyeti kaldırmayı hedeflemektedirler.
4.Marksizm
Alman Filozof Karl Marx’ın klasik Alman felsefesini, Fransız sosyalizmini ve İngiliz siyasal düşüncesini sentezleyerek oluşturduğu ideolojidir. Tarihi bir sınıf mücadelesinden ibaret gören bir anlayışı vardır. Ona göre tarihi ilerleme de sonunda sınıfsız ve devletsiz, komünist bir toplum düzeni kurulacaktır.
Reformcu sosyalistlerle radikaller ilk kez Rusya'da olan 1917 Devriminden itibaren karşı karşıya gelmişlerdir.
Mutlak Monarşiden Anayasal Monarşiye Geçiş
Mutlak monarşi; kralların devleti herşeyiyle tek başına yönettikleri anayasasız devlet sistemidir.
Anayasal monarşi; kralların devleti ,parlamentoyla birlikte veya tek başına anayasaya göre yönettikleri devlet sistemidir.
Burjuvazi, krallar feodaliteden kurtulmaya çalışırken kralların yanında yer almış, böylece mutlak monarşiler kurulmuştur.
Mutlak monarşiler kurulduktan sonra burjuvazi, kralın karşısında yer alıp onun yetkilerini sınırlandırmaya çalışmışlardır. Bunun sonucunda ise Anayasal monarşiler kurulmaya başlamıştır.
Anayasal sistem ilk kez İngiltere’de XIII. yüzyılda doğmuş ve gelişmiştir.
Avrupa’da ilk modern ve yazılı anayasa ise 3 Mayıs 1791 tarihli Polonya Anayasası’dır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder