Üç Tarzı Siyaset / Osmanlı'da Dağılmayı Kurtarma Çabaları

Avrupa'da modern devletin ortaya çıkışıyla birlikte modern ulus devlet modeli geçerli devlet modeli olmaya başlamıştır. Fransa'nın öncülük ettiği bu gelişmeyle her ülkede bir dil etrafında birleşmiş bir ulus ve bir millî kültür ortaya çıkmıştır. Fransa ülkedeki Fransızlar dışındaki diğer etnik toplulukları Fransızlık potasında eriterek bir Fransız milleti ( nation: ulus) ortaya çıkarmayı başarmışlardır.

Osmanlı Devleti ise bu sıralarda Fransız İhtilali'nin de etkisiyle dağılma sürecine girmişti. Devlet adamları ve aydınlar bunu önlemeye çabalıyorlardı. Bu çabalar üç ana başlık etrafında toplanmıştır.
Üç ana başlıkta toplayan ve Üç Tarz-ı Siyaset adını veren Yusuf Akçura adlı Türkçü Osmanlı aydınıdır.
1.Osmanlıcılık: Osmanlı ülkesinde yaşayan bütün halkın dil, din, ırk farkı gözetilmeksizin haklar ve ödevler alanında eşit olması yoluyla dağılmanın önleneceğini savunan bir fikir akımıdır.
Tanzimat ve Islahat Fermanı bir açıdan bu akımın bir sonucudur. Bu fermanlarda azınlıklara geniş haklar verilmiştir. Böylece eşitlikle dağılmaları önlenmek istenmiştir.
Temsilcileri: Namık Kemal, Ziya Paşa,Şinasi,Genç Osmanlılar ve diğerleri.
Osmanlıcılık fikir akımı Balkan Savaşları’na kadar etkinliğini korumuştur. Balkan Savaşları’nda (1912) Osmanlı Devleti’nin içerisinde yer alan Balkan azınlıklarının düşmanlıkları görülünce bu fikir akımı etkisini kaybetmiştir.
2.İslamcılık: Osmanlı ülkesinde yaşayan Müslümanların ve dünya Müslümanlarının birliğini savunarak dağılmanın önleneceğini savunan bir anlayıştı. II.Abdülhamit devrinde uygulama sahasına girmiştir. Onun iktidardan inmesiyle uygulamadan kalkmıştır.
Temcilcileri: Sultan II. Abdülhamit , Mehmed Akif Ersoy ve diğerleri.
3.Türkçülük : Türkler arasında birlik sağlanması yoluyla dağılmanın önleneceğini savunan fikir akımıdır. İttihat ve Terakki Partisi, önce Osmanlıcı iken Balkan Savaşlarından sonra bu Türkçülük fikrinin uygulayıcısı olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında da bu fikir etkili olmuştur.
Temsilcileri: Ziya Gökalp,Yusuf Akçura,Halide Edip,Fuat Köprülü, Ahmet Ağaoğlu ve diğerleri.

Türkçülük Fikrinin Güçlenmesinin Nedenleri Şunlardır: 

1.  Milliyetçilik hareketinin Hristiyan tebaa arasında yayılması ve bunun sonucunda isyanların çıkması,
2.  Türk olmayan Müslüman toplulukların Batılı devletlerin propagandalarıyla kendi içlerindeki     milliyetçilik akımlarının ( Arnavutçuluk,Arapçılık v.b.) güçlenmesiyle  Osmanlı Devleti’nden ayrılmaya başlamaları,
3. Osmanlı’nın kaybettiği topraklardaki Müslüman Türklerin Anadolu’ya göç etmek zorunda kalması ve bu insanların karşı karşıya kaldıkları felaketlerin uyandırdığı tepki,
4.   Avrupa’ya giden Türk aydınlarının, Avrupalıların Türkler hakkındaki hakaret edici çalışmalardan rahatsız olmaları.
5. Modern devletlerdeki gibi bir modern ulus devlet (Türk Ulus Devleti) oluşturulmak istenmesi.