Osmanlı İmparatorluğu’nu Paylaşmak İçin Yapılan Gizli Antlaşmalar

Gizli Antlaşmalar ve Amaçlanan Hedefler

Osmanlı Devleti’nin stratejik konumu ve güçsüzlüğü nedeniyle birçok devlet bu topraklara göz diktiler.

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girmesi üzerine topraklarının İtilaf Devletleri tarafından paylaşılması gündeme geldi. Ancak Osmanlı topraklarının paylaşılması anlaşmazlıklara neden olabileceğinden önceden bu konuda bazı antlaşmalar yapmaya ihtiyaç duydular. İngiltere ve Fransa donanmalarının Çanakkale Boğazı’na saldırmaları Rusya’nın tedirgin olmasına ve İtilaf Devletleri arasında gizli antlaşmaların yapılmasına neden oldu.

İstanbul (Boğazlar) Antlaşması (1915)

Çanakkale Cephesi’nin açılması ile birlikte İngiltere ve Fransa donanmaları Boğazları tehdit etmeye başladılar. Bu gelişme üzerine Rusya, 4 Mart 1915’te İngiltere ve Fransa’dan bir nota ile Boğazların kendisine verilmesini istedi.

Osmanlı Devleti’ni paylaşmak için ilk gizli antlaşma İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Boğazlar konusunda yapıldı. Bu antlaşma ile İngiltere ve Fransa, İstanbul, Boğazlar ve çevresinin Rusya’ya verilmesini kabul ettiler. Rusya da Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer topraklarının İngiltere ve Fransa arasında paylaşılmasını kabul etti.

Londra Antlaşması (26 Nisan 1915)

Londra Antlaşması, İngiltere, Frasa, Rusya ve ittifaklar gurubuna geçen İtalya arasında yapıldı. Bu antlaşma ile Oniki Ada, Antalya ve çevresi İtalya’ya bırakıldı. Ayrıca Trablusgarp’ta Osmanlı İmparatorluğu’na ait olan hak ve ayrıcalıklar İtalya’ya geçti. İtalya da İtilaf Devletleri’nin yanında Birinci Dünya Savaşı’na girdi.

Sykes Picot  Antlaşması (1915)

İngiltere adına Sir Mark Sykes ile Fransa adına Georges Picot’un imzaladıkları antlaşma onların adı ile anılmıştır. Bu antlaşma Orta Doğu’nun İngiltere ve Fransa arasında paylaşımını belirleyen ve bölgenin kaderi üzerinde kalıcı etkiler bırakan bir antlaşmadır. Buna göre; Adana, Antakya, Lübnan ve Musul Fransa’ya, Hayfa ile Akka limanları ile Irak İngiltere’ye bırakılmıştır.

Petrograd Protokolü (Mart 1916)

İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.

Rusya, Trabzon’a kadar olan Doğu Karadeniz kıyıları ile Erzurum, Van ve Bitlis’in kendisine verilmesi karşılığında Sykes Picot Antlaşması’nı kabul etmiştir.

Saint- Jean De Maurienne Antlaşması (16 Nisan 1917)

İtalya’nın Petrograd Protokolü ve Sykes Picot Antlaşması’ndan haberdar olması üzerine İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmış Antalya, Konya, Aydın, İzmir ve çevresi İtalya’ya bırakılmıştır. Ancak ama yürürlüğe girmesi için Rusya’nın antlaşmayı imzalaması gerekir. Rusya iç karışıklıklar yaşandı için imzalanmamıştır. Fransa ve İngiltere bu durumu bahane ederek antlaşmayı yürürlüğe koymadılar.

Mac Mahon Antlaşması (1916)

İngiliz Valisi ile Hicaz Emiri Hüseyin arasında yapılmıştır. Osmanlı Devleti’ne Araplar isyan ettikleri taktirde Arapların bağımsızlığının tanınacağına dair antlaşmadır.

Akdeniz’den Umman Denizi’ne kadar olan geniş coğrafyada Hicaz merkezli büyük bir Arap imparatorluğu kurulacak ve yönetimi de Şerif Hüseyin’e bırakılacaktır. Fakat Arapların bağımsızlığından çok manda ve himaye altına almaya başladılar. Kaldı ki o topraklarda Vahhabi Suudiler etkindi. Şerif Hüseyin İngilitere desteğiyle burayı elde edeceğini düşündü ve yanıldı.

Gizli antlaşmalar uygulama alanı bulamamıştır. Nedeni ise; Bolşevik yönetiminin kurulduğu Rusya’da hükümetin savaştan çekilmesi ve gizli antlaşmaları ilan etmesidir. Bir diğer neden ise Wilson İlkeleridir.

Not

Birinci Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri arasında yapılan gizli antlaşmaları Rusya’daki Bolşevikler dünya kamuoyuna duyurdular. Bu nedenle gizli antlaşmaların uygulanması zorlaştı. Rusya’nın savaştan çekilmesinden sonra paylaşım planları değişikliğe uğradı.

Gizli Antlaşmaların Sonuçları

Anlaşma Devletleri Mondros Ateşkesi’nde bu antlaşmaların uygulanmasına ortam hazırlayacak hükümlerin yer almasını sağlayarak işgallere başladılar.