Tarih Biliminin Metodu

TARİH BİLİMİNİN YÖNTEMİ:

– Sosyal bir bilim olan tarih geçmişte yaşanmış ve bitmiş olayları incelediği için deney yapamaz. 

– Tarihin yöntemi, tarihi olayları inceleyerek anlamak ve açıklamaktır. 

– Tarihi olaylar hakkında doğru bilgi edinmek ise ancak o dönemden kalan veya olaya tanıklık edebilecek belge ve bulguların değerlendirilmesi ile mümkündür. Bu değerlendirmede sistematik bir yöntem izlenir.

a) Tarama (Kaynak arama)

– Tarihi bilgilerin doğru ve güvenilir olması için tarihi olaylarla ilgili kaynaklara 

başvurmak gerekmektedir. 

– Tarihi bir olayla ilgili bilgi veren her türlü belge kaynak olarak kabul edilir. 

Tarihin kaynakları, birbirinden farklı niteliklere ve özelliklere sahiptir. 

– Kaynaklar, oluştuğu döneme ve tarihçinin kullanım önceliğine göre iki gruba ayrılır:

• Birinci elden kaynaklar: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur. 

Şehir ve yapı kalıntıları, yazılı belgeler (mesela kil tabletler veya papirüsler), insanlar tarafından yapılmış bütün eserler, eşyalar bu gruba girer. Bunlar özelliklerini korudukları oranda değer taşırlar.

• İkinci elden kaynaklar: Olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından yararlanılarak meydana getirilen eserlerdir.

– Tarihe ait bilgi veren malzemeler, teknolojinin gelişmesiyle giderek çeşitlenmektedir. Tarihsel kaynaklar şu şekilde sınıflandırılmaktadır:

• Sözlü kaynaklar (Efsaneler, destanlar, şiirler, hikayeler)

• Yazılı kaynaklar (Fermanlar, mühürler, paralar, kitabeler, yıllıklar)

• Yazısız kaynaklar (Arkeolojik buluntular, mezarlar, heykeller, mağara resimleri, araç - gereçler, fosiller)

• Sesli, görüntülü ve çizili kaynaklar (CD, filmler, fotoğraflar, resimler, haritalar, disketler).

b) Tasnif (Sınıflandırma)

– Tarihsel kaynaklardan verilerin elde edilmesinden sonra bunların tasnif edilmesi gerekir. Tasnif, sınıflandırma demektir.

c)Tahlil (Çözümleme)

– Sınıflandırma işleminin tamamlanmasından sonra, eldeki kaynakların ve belgelerin çözümlenmesi (tahlil) gerekir. 

– Çözümleme, eldeki malzemenin kullanıma hazır ve işe yarar hale getirilmesidir. 

d) Tenkit (Eleştiri)

– Eldeki malzemeler, bir yandan kullanıma hazır hale getirilirken bir yandan da eleştirilir. Belgeler, eleştiri süzgecinden geçirilmeden kullanılamaz.

– Eleştiri, dış eleştiri ve iç eleştiri olmak üzere ikiye ayrılır. 

• Dış eleştiri: Bir kaynağın adı, türü, sahte veya orjinal olup olmadığı, yazılış tarihi, yazarının belirlenmesi gibi kaynağın dış özelliklerine ilişkin yapılan eleştiridir.

•İç Eleştiri: Kaynakta verilen bilgilerin güvenilirliliğini ve değerini ortaya koymak için yapılan eleştiridir.

e. Terkip (Sentez)

– Çözümleme ve tenkit yoluyla olaylara ait birtakım güvenilir bilgiler elde edildikten sonra, birleştirme aşamasına gelinmiş olunur. 

– Birleştirme; çok sayıdaki kaynaktan elde edilen bilgilerin özümsenip yeni bir sonuca ve yargıya ulaşılmasıdır. 

– Birleştirme, araştırmanın en önemli aşaması sayılır. Atatürk’ün “Tarih yazmak, tarih yapmak kadar zordur. Yazan, yapana sadık kalmazsa hakikat, içinden çıkılmaz bir hâl alır.” sözü, bu aşamada ne kadar titiz ve tarafsız olmanın gerekliliğini anlatır.