I.TBMM DÖNEMİ

 I.TBMM DÖNEMİ (23 Nisan 1920 – 1 Nisan 1923)

I. TBMM’nin Genel Özellikleri:

1. Olağanüstü bir meclistir. Çünkü Güçler Birliği ilkesi vardır. Yasama, Yürütme ve Yargı TBMM’de toplanmıştır.

2. Mecliste parti yoktur, gruplar vardır. Bunlar Halk zümresi, İstiklal, Tesanüd, Yeşilorducular, Müdafaa-i Hukukçular ve Islahat gruplarıdır. Daha sonra Müdafaa-i Hukukçular dışında kalanlar birleşerek 2. grubu oluşturdular ve grup sayısı 2’ye düştü.

3. Kurtuluş savaşını yürüten meclistir. Bu yüzden 3 yıl kesintisiz devam etti.

4. Mecliste azınlık milletvekili yoktur. Bundan dolayı ulusal bir meclistir.

5. Temsil heyetinin görevine son vermiştir. Çünkü artık buna ihtiyaç kalmamıştır.

6. Kurucu meclistir. Çünkü 1921 Teşkilâtı Esasiyeyi hazırlamıştır.

7. İnkılâpçı bir meclistir. İlk inkılâbı kendisi yani ulusal egemenliktir. Daha sonra saltanatı kaldıran meclis de yine bu meclistir.

8. Bu meclis yetkilerini bir süre Başkomutanlık Yasası ile M. Kemal’e devretmiştir.

9. I. TBMM’nin ilk gün geçici başkanı en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Mebusu Şerif Bey oldu. 24 Nisan’da ise M. Kemal Meclis Başkanı olmuştur.

10. I.TBMM’de belirgin bir şekilde güçler birliği ilkesi vardır.

11. Birinci TBMM birçok kanun çıkarmıştır. Bunlar;

a) I. TBMM’nin ilk çıkardığı kanun 24 Nisan’da çıkarmış olduğu Ağnam (Hayvan vergilerinin 4 katına çıkarılmasına dair) Kanunudur.

b) I. TBMM’nin çıkardığı 2. Kanun ise Hıyanet-i Vataniye Kanunudur (29 Nisan 1920). Bu bir ceza kanunudur. Bu kanun ile TBMM’ye karşı isyan edenler Vatan haini sayılmış ve 11 Eylül 1920’de kurulan istiklal mahkemelerinde cezalandırılmıştır. İstiklal mahkemeleri 1927’ye kadar devam etmiştir. 1927 'de fiilen kaldırılan İstiklal Mahkemeleri 1949 yılında ise resmen kaldırılmıştır.

c) Yine 11 Eylül 1920’de çıkarılan bir başka kanun olan Firariler Kanunu ile de asker kaçaklarının önlenmesine çalışıldı.

d) 5 Eylül 1920’de çıkarılan Nisab-ı Müzakere Kanunu ise Meclis iç tüzüğüyle ilgilidir.

Bu kanunda;

-Meclisin görev süresinin şartlara ve zamana bağlı olmadığı
-Mebusların yılda mazeretsiz olarak 2 ay toplantıya katılamazlarsa üyeliklerinin düşeceği.
-Memuriyet ve mebusluğun aynı kişide olamayacağı (Askerler ve Sefirler ile Bakanlar Hariç)
-Karar yeter sayısı mebus toplamının yarısının 1 fazlası olacağı
-Mebus maaşlarının yıllık 1250 lira olacağı ile ilgili maddeler vardır. Kısacası bu kanun meclis iç tüzüğüdür.

e) 10 Eylül 1920 Men-i Müskirat Kanunu ile Milli Mücadeleye mali kaynak sağlamak amacıyla içki ve tütün mamulleri yasaklandı. Yine aynı amaçla 25 Kasım 1920’de Men-i İsrafat Kanunu ile her türlü israfın önüne geçilmek istendi.

f) I. TBMM’nin çıkardığı en önemli kanun şüphesiz ki 5 Ağustos 1921’de M. Kemal’e Başkomutanlık yetkisini veren kanundur.

ÖNEMLİ NOT: Tekâlifi Milliye Emirlerini TBMM çıkarmadı. Bu emirleri Başkomutanlık yetkisine dayanarak M. Kemal çıkarmıştır.

Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920)

TBMM adına Mustafa kemal ile İstanbul’daki Tevfik paşa hükümeti adına Ahmet İzzet Paşa ve Salih Paşa arasında yapılmıştır. Görüşmelerden herhangi bir sonuç çıkmamış, İstanbul’dan gelenler zorla Ankara’ya götürülmüşlerdir. Bundaki amaç; Ulusal hareket’e katıldıkları izlenimini vermekti. Daha sonra bu devlet adamları M.Kemal’e bir daha İstanbul hükümetinde görev yapmayacakları sözünü verince serbest bırakıldılar. Bu görüşmeler TBMM’nin siyasal varlığını ve gücünü kanıtlaması açısından önemlidir.