Osmanlı-İran Savaşları Kronolojisi

1514 - Çaldıran Muharebesi
1515-1517 Fırat-Dicle Seferi
1533-1536 Osmanlı-İran Savaşı
1534 - Irakeyn Seferi
1548-1549 Osmanlı-İran Savaşı
1552-1554 Osmanlı-İran Savaşı
1554 - Nahcıvan Seferi sonucu :Amasya Antlaşması
1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı sonucu Ferhat Paşa Antlaşması
1578 - Çıldır Muharebesi
1582 - Tiflis Müdafaası
1583 - Meşaleler Muharebesi
1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı
1603-1611 Osmanlı-Safevî Savaşı sonucu Nasuh Paşa Antlaşması
1611-1615 Osmanlı-Safevî Savaşı
1615-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı sonucu Serav Antlaşması
1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı sonucu Kasr-ı Şirin Antlaşması
1635 - Revan Seferi
1638 - Bağdat Seferi
1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı sonucu Hemedan Antlaşması
1730-1732 Osmanlı-İran Savaşı sonucu Ahmet Paşa Antlaşması
1735-1736 Osmanlı-İran Savaşı sonucu İstanbul Antlaşması
1742-1746 Osmanlı-İran Savaşı sonucu Kerden Antlaşması
1775-1779 Osmanlı-İran Savaşı
1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı sonucu Erzurum Antlaşması

Osmanlı-Safevi Savaşları (1578-1639)

Soru 1: Kasr-ı Şirin Antlaşması'nın Osmanlı Devleti- İran(Safevi) ilişkilerinde önemli olmasının sebebi nedir?

Mücadelenin Sebebi

A. Safeviler Batı Türkistan ve Kafkasya'yı ele geçirip Karadeniz'e çıkma hedefinde.

Osmanlılar,Kafkasya'yı ele geçirip Hazar Denizi'ne ulaşmak, böylece hem Rusya'nın güneye inmesini hem de Safevilerin Kafkasya ve Batı Türkistan'a yayılmasını engellemek  hedefinde.

B.Her iki devlette ipek yolunu /ticaret yollarını kontrol altına almak istiyorlardı.

C.Safevilerin Anadolu'da Şiî propagandasıyla karışıklıklara sebep olması.

D. Safevilerin Orta Asyadan gelen Türk boylarının Anadoluya girmesini engelleyerek Osmanlı İskan politikasına zarar vermesi. 

OLAYLARIN GELİŞİMİ
a)1514 Çaldıran Zaferi ilişki başlayışı Yavuz Selim Dönemi

b)1555 Amasya Antlaşması  barış süreci Kanuni Dönemi

c) II.Şah İsmail, Safevilerin başına geçtikten sonra Osmanlı Devleti'ne karşı olumsuz faaliyete başlamış ve Anadolu'da Şiî propagandasıyla karışıklığa yol açmıştır (1576). 1578'de Osmanlı Safevilere savaş açtı . 1590'da Osmanlı  Hazar Denizi'ne kadar olan yerleri (Gürcistan,Şirvan,Dağıstan ve bölgedeki diğer yerler)  ele geçirmiştir. Safeviler, doğudan Şeybanilerin de saldırısı altında olduğu için barış antlaşmasını kabul etmiştir. İmzalanan Ferhat Paşa Antlaşması ile Azerbaycan, Dağıstan ve Gürcistan alınarak Doğu’da en geniş sınırlara ulaşıldı (1590). İran,Osmanlı üstünlüğünü kabul etti.

d) Safeviler, I.Abbas döneminde kendilerini toparlayıp Osmanlı gibi bir askeri sistem kurduktan sonra  yeniden saldırıya geçtiler. Osmanlı'ya ipek ihracını yasakladılar.Osmanlı'da kıymetli madenler ve bakırın İran'a ihracını yasakladı. Safeviler, Osmanlı'nın içte Celaliler, batıda Habsburglar ile mücadelesini fırsat bilerek saldırıya geçip Şirvan,Azerbaycan ve Gürcistan'ı geri aldılar. Osmanlılar, Celali isyanlarını bastırdıktan sonra karşı saldırıya geçtiler. Safeviler, barış istemek zorunda kaldılar. Böylece  Nasuh Paşa Antlaşması ile önceki anlaşmayla alınmış olan yerler geri verildi. Buna karşılık, İran’dan 200 deve yükü ipek vergi alınacaktı (1612).

e) İran, vermesi gereken ipeği göndermeyince ilişkiler yeniden bozuldu. Serav Antlaşması ile İran, ipeği  100 deve yükü olarak göndermeyi kabul etti (1618).

f) İran’ın 1623'te Bağdat’ı (Irak'ın hepsini) işgal etmesi ve diğer girişimlerin de sonuç vermemesi üzerine IV. Murat 1635'te  Revan seferine çıktı.1635'te Revan'ı,1638'de Bağdat'ı ele geçirdi. 1639'da Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı. Bağdat, Basra  ve Şehrizor Osmanlı’da,Revan ise Safeviler'de  kaldı. Safeviler, Kars,Ahıska ve Van'a saldırmamayı kabul ettiler.Yaklaşık olarak bugünkü sınırlar çizildi. Doğu sınırında uzun bir barış süreci başladı (1639). Ayrıca ticari yasaklar da kaldırıldı. Bu antlaşma Osmanlı- İran sınırı (Osmanlı Doğu) sınırının belirlenmesinde sonraki yıllarda ölçüt olarak kabul edilmiştir.Burdaki antlaşma uzun yıllar doğu sınırında barış olabilmesini sağlamıştır.

Not: Osmanlı Devleti, Safeviler'le olan savaş nedeniyle Avrupa'daki Otuz Yıl Savaşları'ndan faydalanamamıştır.