Fetihlerden Savunmaya 2

Doğuda Mücadele ve Safevilerin Sonu

a.İran Mukasamenamesi

1700'lü yılların başına İran'da meydana gelen Afgan ayaklanmaları, Rusya ve Osmanlı Devleti'nin gözlerini Batı İran'a dikmelerine neden olmuştur.

Rusya, Derbent ve Bakü'yü işgal ederken Osmanlı Devleti de bölge halkının da isteğiyle Tiflis,Revan,Nahcivan,Tebriz ve Güney Azerbaycan'ı ele geçirmiştir.

İki devletin Kafkaslar ve civarındaki bu ilerleyişi savaş ihtimalini ortaya çıkarınca Fransa'nın arabulucuğuyla İstanbul Antlaşması(İran Mukasamenamesi) imzalanarak paylaşmanın nasıl yapılacağı karara bağlanmıştır.

b.Ahmet Paşa  Antlaşması

Safevileri yöneten Şah Tahmasb buna razı olmayıp,Avşar Beyi Nadir Han'ın yardımıyla Afganlıları ülkeden çıkardıktan sonra Revan'da karşı saldırıya geçmiştir. Burda Osmanlılara yenilmiştir.Bunun sonucunda Ahmet Paşa (1732) Antlaşması imzalanmıştır. 

c.Safevilerin Sonu

Nadir Han,bu anlaşmayı tanımamış ve yaptığı mücadele sonucu Şah Tahmasb'ı tahttan indirerek yerine şah olmuştur.Böylece İran'da Safeviler dönemi sona ermiştir(1736).

Nadir Han, döneminde Kasr-ı Şirin sınırları yeniden kabul edilmiştir.

d.Kerden Antlaşması

Osmanlı Devleti'nin 1736-39 yıllarında Rusya ve Avusturya ile savaşlarını fırsat bilen Nadir Han, Kerkük,Musul ve Bağdat'a saldırmıştır. Bunun üzerine Osmanlı Devleti Mısır ve Kırım kuvvetleriyle karşılık  verince barış istemek zorunda kalmıştır. Kerden Antlaşması imzalanmıştır(1746). Kasr-ı Şirin sınırları kabul edilmiştir.

1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı

Sebepleri:

1. Çariçe II. Katerina'nın Petro'nun yayılmacı politikasını izlemesi.
2. Rusya’nın Lehistan’ın içişlerine karışması ve egemenliğine almak istemesi
3. Leh milliyetçilerinin Rusya'nın kendinden yana kral seçtirmesine karşı Rusya'ya direniş göstermeleri, Osmanlıdan yardım istemeleri.
4. Lehli milliyetçilerin Osmanlı topraklarına sığınmaları ve Rusların izlemek bahanesiyle Osmanlı topraklarına girmesi.
5. Rusların Osmanlılara bağlı olan Sırbistan,Karadağ,Eflak ve  Boğdan ortodokslarını Osmanlılar aleyhine kışkırtmaları. Hatta savaş esnasında Mora Rumlarını da kışkırtmıştır.

6 Temmuz da İzmir de Çeşme Limanında Osmanlı Donanmasını yakmışlardır ( Çeşme Faciası). Donanmanın böylece yok edilmesi bu acı antlaşmanın kabulünde önemli bir etken olmuştur.

 Rusların bu başarıları Avusturya ve Prusya’yı telaşlandırdı. Kendi aralarında bir antlaşma yaparak Lehistan’ı paylaştılar. Osmanlıyla Rusya arasında arabuluculuk yaparak antlaşma yapılmasını sağladılar.

Mağlubiyetin Sebepleri:

1.Kırım Hanı Devlet Giray'ın Kırım'da düzeni sağlayamaması ve gerekli desteği verememesi.

2.Sadrazam Mehmet Emin Paşa'nın sevk ve idaredeki yetersizliği

3.Erzak hazırlığının zamanında yapılmamış olması

4.Askerlerin maaşlarının zamanında ödenmemesi

KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI 1774

Maddeleri:

1-Kırıma bağımsızlık verilecek. Kırım sadece dini açıdan Osmanlı halifesine bağlı olacak

2- Kerç, Dinyeper Yenikale arasındaki Kılburun kalesi ile Azak kalesi etrafındaki arazi Rusya’ya verilecek.

3-Rusya'nın savaş sırasında işgal ettiği Eflak, Boğdan, Baserabya, Akdeniz deki Rusların işgal ettikleri adalar Osmanlıya iade edilecek, Fakat buna karşılık:

Bu yerlerde genel af ilan edilecek

Buralarda halka din ve mezhep özgürlüğü tanınacak

Belli bir süre buradaki halktan vergi alınmayacak

Arzu eden halk istediği yere göç edecek

Rus Hıristiyanları kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebilecek

4-Rus gemileri Osmanlı limanlarından yararlanabilecek İngiltere ve Fransa'ya verilmiş olan kapitülasyonlar Rusya yada verilecek.

5-Rusya gerekli gördüğü yerlerde konsolosluk açabilecek.

6-Rusya Osmanlı topraklarında Ortodokslarla, Eflak Boğdan beylerinin haklarını koruya bilecek.

7-üç taksit ile ödemek şartıyla Osmanlı Rusya’ya 15.000 kese altın savaş tazminatı ödeyecekti.

Sonuçları

1. İlk defa bir Müslüman arazisi kaybedildi.
2. Karadeniz bir Türk gölü olmaktan çıktı.
3. Rusya’ya kapitülasyonlar verildi.
4. Rusya altıncı maddeye dayanarak Osmanlı iç işlerine karışmaya başladı.
5. Osmanlı ilk kez savaş tazminatı verdi.
6. Dünyanın sayılı devletlerinden olma özelliğini kaybetti.
7. Osmanlı,18.Yüzyılda en ağır antlaşmayı imzaladı.
8. Diplomasi bakımından yardım ettiği için Avusturya’ya Bukovina arazisi verildi.
9. Bu antlaşma ile Kırım, Osmanlı toprağı olmaktan çıktı ve Balkanlar, Rus tehlikesine açık bir duruma geldi.
10. Osmanlı devleti ilk kez halifelikten yararlanmaya çalışmıştır.

Kırım Savaşı (1853) ve Paris Antlaşması

Savaşın Nedenleri:

1. Rusya’nın Akdeniz’e inme emelleri.
2. Rusya’nın, Eflak ve Boğdan’ı işgal edip, Sinop’ta Osmanlı donanmasını yakması.
3. 1853 yılında İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti ile ittifak yaparak Rusya’ya savaş ilan etmesi

Paris Antlaşması (1856)

1. Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak, Avrupa Devletler Hukukundan yararlanacaktır. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü Avrupa devletleri tarafından korunacaktır.
2. Karadeniz, tarafsız hale getirilecek, savaş gemisi bulunmayacak, yalnızca ticaret gemileri geçecektir.
3. Rusya ve Osmanlı Devleti, Karadeniz’de savaş gemisi bulundurmayacaktır.
4. Eflak ve Boğdan’a özerklik verilecek, Avrupa devletleri’nin garantisinde olacaktır.
5. Tuna ırmağında ticaret gemileri serbestçe dolaşacak ve Avrupa Devletleri tarafından denetlenecektir.
6. Boğazlar, 1841 Londra Senedi’ne göre düzenlenecektir.

Antlaşmanın Önemi:

1. Osmanlıların XIX. yüzyılda kazanan devlet olarak imzaladıkları tek antlaşmadır.
2. Osmanlı Devleti’nin kendi toprak bütünlüğünü koruyamayacağı anlaşıldı.
3. Osmanlı Devleti, bir Avrupa devleti olmanın diyetini Islahat Fermanı ile ödedi.
4. Rusya da  Osmanlı da Karadeniz'de  yetkisiz  hale getirildi.
5. Rusya’nın Akdeniz’e inmesini engelleyerek İngiltere ve Fransa Akdeniz’de güvenliklerini sağladı.
6. Rusya’nın Balkanlar’da egemenlik kurması engellendi.
7. Rusya, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile elde ettiklerini kaybetti.

                        "ELLE  GELEN DÜĞÜN  BAYRAM OLMAZ"

Okuma Parçası Kazaklar

 Kazaklar Slav kökenli olup, Türkî bir kavim olan Kazaklarla ilgileri yoktur. Bunlar Osmanlı Himayesindeki Kırım Hanı'na itaat etmeyerek Moldovya'dan Hazar'a uzanan step bölgelerine sığındıkları için bunlara kaçak manasında Kazak denirdi (farklı dillere göre Kozak, Kosak, Cossack, Kossak). Bunlar yağmalardan elde ettikleri ganimetlerle geçinirlerdi.

Bir Kazak savaşçı

Kazaklar, 17. yüzyılda Karadeniz kıyılarının ve İstanbul'un başına bela oldu. Kazaklar; Akkirman,Kili,Tuna,Kefe,Trabzon,Sinop gibi gölgeleri yağmaladılar. Hatta 1615,1620 ve 1624 yıllarında İstanbul'un Karadeniz kıyılarını yağmaladılar. Bu yağmalar İstanbul'da bir kaos yarattı. Yağmaların sonucu kıtlığa kadar vardı.

Kazaklar Osmanlı düşmanlarının vazgeçilmez müttefiki ve kuklası oldular. Kazaklar'ı Osmanlılar'a saldırmaya teşvik edenler arasında; Ruslar, Almanlar, Lehler ve Papa bulunuyordu. Kazaklar ateşli silah kullanmaları sayesinde Tatarlar'a karşı üstünlük sağlıyordu. Ancak barut için Rusya ve Lehistan'a bağımlıydılar ve bu onları Ruslar ve Lehler için kullanılabilir kılıyordu.

Kazakların yağma faaliyetlerinden sonra Lehistan'a sığınıyorlardı. Saldırılar Kuzey Anadolu sahillerindeki halkı tedirgin etmiş, birçok karadenizli iç kesimlere göç etmek zorunda kalmıştı.

Osmanlı donanması önlem olarak Karadeniz'de devriye gezmeye başladı. Ancak küçük Kazak şaykaları çok süratli hareket ediyor, büyük Osmanlı gemileri bunları kontrol edemiyordu. Osmanlılar Özi (Dinyeper) Irmağı'nın ağzına kaleler inşa etti.

Kazakların en büyük yağması, 1624 İstanbul Yeniköy yağmasıdır. Kazaklar 124'te Azak Kalesini ele geçirdiler. Osmanlı kuvvetleri kaleyi geri alamadı. Ancak 5 yıl sonra Rusların tehdit edilmesiyle kale tahliye edildi.

Khmelnisky'nin Kiev'e girişi

Kazaklar 1649'da Khmelnisky liderliğinde yarı bağımsız bir devlet kurdular. Bu Kazak lideri Lehistan'ın hakimiyetinden kurtulmak için Osmanlılar'a yaklaştı. Ancak istedikleri desteği alamayınca Rus hakimiyetine girdiler. Bu durum Osmanlılar için tehlike yarattı.  1672'de Kazak meselesini çözmek amacıyla Kamaniçe Lehistan'dan alındı.Yapılan anlaşmada "Osmanlı'ya tâbi olan Kazaklar'a toprakları geri verilecektir." maddesi yer aldı. Ruslar'ın Kazaklar üstündeki etkisini kırmak için 1678'de Merzifonlu Kara Mustafa Paşa kumandasındaki Osmanlı ordusu Çehrin'i fethetti. Bu savaş, Ruslarla yapılan ilk büyük savaştır. Bu savaş ile Viyana bozgununa kadar bu bölgedeki Rus hakimiyeti kırıldı.