XVIII.-XX.Yüzyıl Osmanlı Siyasi Gelişmeleri

Osmanlı Denizciliği

Barbaros Hayreddin Paşa (Hızır Reis)

1.Dönem :1302-XVII.yüzyılın sonları olup kürekli gemiler dönemi.Kadırgalar kullanılmıştır. 

En etkin denizci Barbaros Hayrettin Paşa. 

                                                                  2.Dönem:XVII.yüzyılın sonları - XIX. yüzyılın ortaları olup yelkenli gemiler dönemi. Kalyonlar kullanılmıştır. Bu geçiş tam olarak XVIII. yüzyılda gerçekleşmiştir. 

Avrupalılar, okyanustaki güçlü gelgitler ve rüzgarlar nedeniyle kadırgaları bırakıp birer top bataryası olacak şekilde kalyonlar yaptılar.

XVI. yüzyıl sonlarından itibaren Akdeniz'e gelen İngiltere'nin ve Hollanda'nın bu tip (kalyon) gemileri, Osmanlı donanmasına üstünlük sağladılar. Özellikle Girit kuşatmasında Venedik'in kiraladığı bu tip gemiler, Osmanlı Devleti'ni zora sokunca o da bu tarz gemiler inşa etmeye başladı. Bu bir dönüm noktasıydı.

Egemenliğin Zayıflaması

Osmanlı Fas hakimiyetiyle sınırı Atlas Okyanusu'na dayanmasına rağmen etkili bir okyanus siyaseti izlemediği gibi büyük bir zafer için Akdeniz'e de açılmamıştır. Sadece sahilleri korumak için denizlere açılmıştır. 

Osmanlı Devleti 'nin gemi teknolojisini takip edememesinin sebepleri:

1.XVII. yüzyılda ortaya çıkan siyasi ve ekonomik sorunlar. 

2.Osmanlı Devleti' nin siyasi hedeflerine ancak kara gücüyle ulaşabileceğini düşünmesi. 

Osmanlı Girit kuşatmasında pek çok kalyonunun Venedik'in eline geçmesine engel olamamıştır. Bunun sebebi, kalyonları kullanmasını iyi bilmemeleridir. Bu noktada Katip Çelebi 'nin haklı olduğunu görürüz. 

Kalyon kullananların eğitimi sonunda Osmanlı Devleti denizlerde 1770 Çeşme yenilgisine kadar başarılı olmuştur. Akdeniz hakimiyetini elinde tutmuştur. Bu yenilgide Osmanlı donanması yakılmış ve bu ikinci büyük yenilgi olmuştur. 

Yeniden İnşa Çalışmaları (1774-1789)

1. Sultan III. Mustafa Baron de Tott adlı Fransız mühendise donanmayı iyileştirme görevi verdi. 

2.Cezayirli Gazi Hasan Paşa "Tersane Hendesehanesi" adıyla Deniz Harp Okulunu kurdu(1773 ).

Arayış Yılları Üçüncü Selim Döneminde Bir Kitap

Koca Sekbanbaşı Risalesi, 3.Selim'in bilgisi dahilinde yazılmış Nizam-ı Cedid'i propaganda eseridir. Nizam-ı Cedid lehine kaleme alınan layihalara kaynaklık eder. Prof. Birinci ve Prof. Beydilli arasında yazarının kim olduğu tartışılmışsa da henüz müellifi tesbit edilememiştir.

Boğazlar Sorunu

Avrupa devletleri Rusya’nın Boğazları geçerek Akdeniz’e inmesini çıkarlarına  uygun bulmadıklarından Hünkâr İskelesi Antlaşması’na itiraz etmişlerdi. 

Hünkâr  İskelesi Antlaşması’nın süresi dolunca İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya,   Prusya ve Osmanlı Devleti’nin katılımıyla Londra’da Boğazlar Konferansı toplandı(1841). Konferans sonunda Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. 

Bu sözleşmeye göre:

1. – Boğazlar Osmanlı egemenliğinde kalacaktı,
2. – Boğazlar barış zamanında bütün devletlerin savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacaktı.

Sonuçları

1.Boğazlar ilk defa uluslararası statü kazanmıştır. Artık Osmanlı Devleti, egemenliğindeki Boğazlarla ilgili kararları tek başına alamayacaktır.

2.Rusya’nın Akdeniz’e inmesi engellenmesi yönüyle  İngiltere ve Fransa kârlı çıkmıştır.

3.Rusya, Hünkâr İskelesi Antlaşması ile elde ettiği hakları kaybettiği için zararlı çıkmıştır.

XVIII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri L 10

XVIII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri
1. Savaşların yenilgiyle sonuçlanması ve toprak kayıplarının  devam etmesi, ıslahatların askeri alanda yoğunlaşmasına neden olmuştur.
2. Osmanlı Devleti ilk defa Avrupa’nın gerisinde kaldığını kabul etmiş ve Avrupa’yı örnek alan yenilikler yapılmıştır.
3. Islahatlar padişah ve devlet adamları tarafından
düzenlenmiştir. Halkın ıslahatlar konusunda bir isteği ve desteğinin olmaması, ıslahatların başarılı olmasını engellemiştir.
4. XVII. yüzyıl ıslahatlarına göre daha kalıcı ıslahatlar yapılmıştır.
5.Bu yüzyılda yapılan ıslahatlar amacına ulaşamamış ve devlet çöküntüden kurtarılamamıştır.

18.YÜZYIL ISLAHATLARI-L10

18.Yüzyıl Islahat  Hareketleri

A-Lale Devri Islahatları(1718-1730):

Tanım: 1718 Pasarofça antlaşması ile başlayıp 1730 Patrona Halil İsyanıyla sona eren devire Lale Devri denir.

Padişah III.Ahmet , sadrazam ise Nevşehirli Damat İbrahim Paşadır.


1.Bu dönemde Avrupa'ya ilk kez geçici elçiler gönderilmiştir.

2.İlk kez matbaa kuruldu.(1727). İlmi eserlerin basımına izin verildi.Ancak dini eserler elle yazılmaya devam etti.

3.İlk kez itfaiye bölüğü kuruldu.

4.İlk kez İstanbul'da kumaş fabrikası ve çini atölyesi açıldı.

5.Sivil mimari gelişmiştir. Birçok saray, köşk,kasır, çeşme , kütüphane yaptırılmıştır.

6.Pek çok doğu klasiği Türkçeye çevrilmiştir.

7.Resim ve minyatür de gelişmiştir.

NOT : Lale Devri Osmanlı Devleti'nde Batı'nın üstünlüğünün kabul edildiği ve Batı'nın örnek alınarak ıslahat yapıldığı ilk dönemdir. Ancak bu ıslahatların  halktan kopuk ve  halkın tepkisini çekecek şekilde yapılması başarısız kalmalarına neden olmuştur.


B-I.Mahmut Devri Islahatları(1730-1754)

1.Humbaracı Ahmet Paşa Humbaracı ve Topçu ocaklarını modern usullere göre yeniden düzenledi.

2.Humbaracı Ahmet Paşa orduda bölük , alay, tabur sistemini kurdu.

3.Batı  tarzında subay yetiştirmek için Kara Mühendishanesi açıldı.

4.İlk kez Yalova'da kâğıt fabrikası açıldı.
NOT: Bu ıslahatlar 1736-1739 Osmanlı-Avusturya ve Rusya savaşlarında başarılı olmamızı sağlamıştır.


C- III.Mustafa Devri Islahatları(1757-1774 )

1.Baron dö Tott Avrupa'dan getirtilerek yeni bir topçu ocağı kuruldu. Sürat topçuları adı verilen ocak kuruldu.

2.Deniz Mühendishanesi açıldı.

3.Hendesehane açıldı.Denizcilik ve topçuluk dersleri verildi.


D-I.Abdülhamit Devri Islahatları (1774-1789)

1.Ordunun subay ihtiyacını karşılamak için istihkâm okulu açıldı.

2.İngiltere ve Fransa'dan gemi yapım ustaları getirildi.

3.Haliç, Karadeniz ve Ege Denizinde tersaneler yapıldı.


E- III.Selim Dönemi Islahatları(1789-1807)

1.Nizam-ı Cedit adıyla bir ordu kuruldu.

2.Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak için İrad-ı Cedit adıyla bir hazine kuruldu.

3.Avrupa'nın önemli başkentlerinde sürekli elçilikler kuruldu.

4.Fransızca ilk kez okullarda yabancı dil olarak okutulmaya başladı.

NOT: Yeniliklere karşı olan Yeniçeriler ile bazı halk kitlesi Kabakçı Mustafa önderliğinde ayaklandı.(1807) III.Selim tahttan indirildi. Yerine IV.Mustafa getirildi. Nizam-ı Cedit ordusu dağıtıldı.