İLK ÇAĞDA BAŞLICA MEDENİYET HAVZALARI

1.Mezopotamya
A. Genel olarak:Ulaşım, mimarlık, madencilik, çömlekçilik, dokumacılık, çiftçilik , kanal yapımında, tarım,matematik ve geometride gelişmişlerdir.
B.Sümerler: Çivi Yazısı icadı,Zigguratlar, astronomi ve ilk yazılı kanunlar.
C.Babiller: mimari,Hammurabi Kanunları.
D.Asurlular: ticarî koloniler,Anadolu'ya yazı ve tarihî çağların getirilmesi.
2.İran
A.Satraplık denilen eyalet sistemi.
B.Posta teşkilatı.
C.Kral yolu ( Sardes'ten  Sus'a kadar).
3.Hint
A.Matematikte sıfırı (0) keşfettiler. Ancak sayı olarak kabul etmediler.
4.Çin
A.Barut,pusula,kağıt,matbaa aletleri.
B.Güneş lekeleri
C.Geleneksel tıbb( akupunktur v.b.)
5.Ege Yunan
A.Seçim,cumhuriyet ve demokrasi.
B.Botanik, zooloji ilimlerinin temeli
C.Miletli  Thales (Tales) ve Pythagoras (Pisagor); matematik, astronomi  ve felsefe alanında çalışma
6.Anadolu 
A.Hititler: Pankuş Meclisi,Tavananna Kraliçesi,Hitit kanunları ( Özellikle Kadın hakları alanında),Anallar( Tarafsız Tarihçilik).
B.Lidyalılar: İlk Madeni Para
C.Frigler:Tarım,dokumacılık ( özellikle Tapates adlı halı ve kilimler)
D.Urartular:Taş İşçiliği,Madencilik
7.Mısır 
A.Geometri,piramitler,mimarî,astronomi,güneş takvimi ve tıp
8.Doğu Akdeniz
A.Fenikeliler: Kolonicilik , ekonomik ve kültürel etkileşim,gemicilik,ticaret,Fenike Alfabesi.
B.İbraniler: Tek Tanrılı Din.

ABBASÎLER (750-1258)

Anahtar Kelimeler: Eşitlik,Bilim,Sanat,Beytülhikme

Ebu Müslim’in isyanı ile sona eren Emevi iktidarının yerini, Abbasi soyundan gelenlerin kurduğu Abbasi Devleti aldı. İlk halife Ebul Abbas Abdullah oldu.

MANSUR

1.İkinci Abbasi halifesidir.

2.Kafkasya’dan saldırıya geçmiş olan Hazarları geri püskürttü.

3.Bizans’a karşı önlem alarak sınırlara Türkleri yerleştirdi.

4.Türkleri Azerbaycan ve Musul valisi yaptı.

5.Bağdat şehri kuruldu ve başkent buraya taşındı.

6.İlim ve kültür alanında gelişmeye önem verildi. Farsça, Hintçe, İbranice ve Yunancadan Arapçaya tercüme çalışmaları yapıldı.

 

HARUN REŞİT

1.Hazarlarla iyi ilişkiler kurdu. Böylece Kafkasya’da İslamın yayılmasına katkıda bulundu.

2. Anadolu ve Horasan’a akınlar düzenlendi, Bizans vergiye bağlandı.

3.Bizans sınırında Antakya Merkezli olarak Tarsus'tan Diyarbakır'a kadar “Avasım” denilen uç beyliği eyaleti kurularak buralara Türkler yerleştirildi.

4.Muhafız birliğinde Türklere yer verdi.

5.Avrupa’da Franklarla iyi ilişkiler kurdu.

6.Bağdat’ta hastaneler, rasathaneler ve okullar kurdu.

7.Bilim ve sanat adamlarına sohbetler yaptırdı ve ödüllendirdi.

8.Eğlence alanında sarayda müzikli eğlenceler yaptırdı. Satranç oyunu yaygınlaştı. Bir Türk oyunu olan Çevgan oyununu da çok severdi (polo oyunu).

9.Abbasilerin en parlak dönemidir.

ME’MUN

1.Devlet kadrolarında Araplar ve İranlılara karşı bir denge unsuru olmaları için üst düzey kadrolara Türkleri getirmiştir.

2. Türk askerleriyle birlikte sefere çıkan ilk Abbasi halifesidir.

3. İç isyanların bastırılmasında da Türkler’den yararlandı.

MU’TASIM

1.Mu’tasım Türk askerlerin desteğiyle devletin başına geçti.

2.Annesi bir Türk’tü.

3.O, yukarda yazılan nedenlerle Türkleri halifelik ordusunda hakim konuma getirdi.

4.Türkler için “Samarra” şehri kurulmuş, savaşçı özelliklerinin korunması amacıyla şehir Araplara yasaklandı.. Başkent de bu şehre taşındı. Böylece İslam tarihine Samarra Devri (836-892) başladı.

5.İktidarına karşı olan isyanları Türkler yardımıyla bastırdı.

6.Türklerin hakim olduğu halifelik ordusuyla Bizans’a karşı gaza yaparak Eskişehir’e kadar ilerledi.

 

*Türklere hem haciplik ve vezirlik gibi üst düzey görevler hem de  Suriye, Mısır, Hicaz, Yemen, Kûfe gibi önemli valilikler verildi.

*Abbasilerin siyasî ve askerî karışıklıklar içine girdiği dönemlerde Türkler emirülümeralık ve valilikler gibi görevleri başarıyla  üstlenerek İslam dünyasında yeniden bir canlılık katmışlardır.

*Abbasiler, Emevilerin Arap milliyetçiliğinin  aksine  bütün müslümanlara eşit  davranan bir politika izlemiştir. Bu durum, Türkler dahil olmak üzere pek çok toplumun İslamiyeti benimsemesinde önemli bir etken olmuştur.

*Abbasiler döneminde bilim ve kültür çalışmalarına ağırlık verilmiş, ilkçağ Yunan ve Helen düşünürlerinin eserleri Arapça’ya çevrilerek incelenmiş ve medreselerde okutulmuştur. Bilim Akademisi olan "Beytülhikme" kurulmuştur.
* Çinliler ve Abbasiler arasında yapılan 751 Talas Savaşı’nda Türkler, Abbasileri desteklemiş ve savaş sonrasında kitleler halinde İslam dinine girmeye başlamışlardır.

* 9. yüzyılda başlayan iç karışıklıklar Abbasilerin merkezi otoritesinin zayıflamasına, siyasi birliğin bozulmasına ve “Tevaif-i Mülük” devletlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
 Abbasilerin  valilere geniş yetkiler vermesi Kuzey Afrika’da İdrisiler ve Ağlebiler, Mısır’da, Tolunoğulları ve Akşitler, İran’da Tahiriler, Maveraünnehirde Samanoğulları, Irak’ta Büveyhoğulları’nın ortaya çıkmasına neden olmuştur.
* Abbasiler 1258’de Moğolların Bağdat’ı almasının ardından siyasi olarak sona ermiş, bu saldırılardan kaçan Abbasi halifesini Memlükler dini lider olarak uzun süre korumuşlardır.
* Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi’nin ardından halifelik Osmanlılara geçmiştir.

Abbasi Halifeleri

1. Ebü'l-Abbas es-Seffâh 132 (750)

2. Ebû Ca'fer el-Mansûr 136 (754)

3. Muhammed el-Mehdî 158 (775)

4. Mûsâ el-Hâdî 169 (785)

5. Hârûnürreşîd 170 (786)

6. Emîn 193 (809)

7. Me'mûn 198 (813)

8. Mu'tasım-Billâh 218 (833)

9. Vâsiḳ-Billâh 227 (842)

10. Mütevekkil-Alellah 232 (847)

11. Müntasır-Billâh 247 (861)

12. Müstaîn-Billâh 248 (862)

13. Mu'tez-Billâh 252 (866)

14. Mühtedî-Billâh 255 (869)

15. Mu'temid-Alellah 256 (870)

16. Mu'tazıd-Billâh 279 (892)

17. Müktefî-Billâh 289 (902)

18. Muktedir-Billâh 295 (908)

19. Kāhir-Billâh 320 (932)

20. Râzî-Billâh 322 (934)

21. Müttakī-Lillâh 329 (940)

22. Müstekfî-Billâh 333 (944)

23. Mutî'-Lillâh 334 (946)

23. Mutî'-Lillâh 334 (946)

24. Tâi'-Lillâh 363 (974)

25. Kādir-Billâh 381 (991)

26. Kāim-Biemrillâh 422 (1031)

27. Muktedî-Biemrillâh 467 (1075)

28. Müstazhir-Billâh 487 (1094)

29. Müsterşid-Billâh 512 (1118)

30. Râşid-Billâh 529 (1135)

31. Muktefî-Liemrillâh 530 (1136)

32. Müstencid-Billâh 555 (1160)

33. Müstazî-Biemrillâh 566 (1170)

34. Nâsır-Lidînillâh 575 (1180)

35. Zâhir-Biemrillâh 622 (1225)

36. Müstansır-Billâh 623 (1226)

37. Müsta'sım-Billâh 640-656 (1242-1258)

İlk Türk Devletleri

1) Asya Hun İmparatorluğu 

 Teoman tarafından Çin'in kuzeybatısındaki bütün Türk boylarını birleştirerek M.Ö.220'de  kurulan , Mete Han zamanında M.Ö.209'da bütün Türkleri tek bayrak altında toplayarak ve Çin'i de baskı altına alarak  en parlak dönemine ve en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

Mete Han'dan sonra oğlu Ki-ok,ondan sonra onun oğlu Kün-çin geçmiştir. Kün-çin döneminde Hunlar Çin karşısında zayıflamaya başladılar.

Bundan sonraki süreç ise aşağıdaki şemada olduğu gibi gerçekleşmiştir.

-Ekonomik faaliyet olarak tarım, avcılık, balıkçılık, madencilik, dericilik ve ticaretle uğraşmışlardır. İpek yolunu kontrol etmeye önem vermişlerdir.

-Madencilikte ileri olmalarının bir sonucu olarak silah sanayiinde ileri bir durumdaydılar.

– Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletidir.


– Hun akınlarına karşı Çinliler Çin Seddini yapmışlardır.

– Mete Han orduda onlu sistem oluşturarak tüm dünyaya örnek olmuştur.


2) I. Kök Türk Devleti (552 – 630)

 

 Bumin Kağan tarafından Avarlar'a karşı ayaklanarak kurulan Kök Türk Devleti’nin başkenti Ötüken’dir ve Orta Asya’da kurulmuştur. Ülke Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılıp Doğuyu Bumin Kağan, Batı’yı ise kardeşi İstemi Yabgu yönetmiştir.

– İlk kez Türk adıyla kurulan devlettir.

– Asya Hun İmparatorluğundan sonra Türkleri ikinci kez tek bayrak altına toplamışlardır.

– İpek Yolu hakimiyeti için Çinliler ve Sasanilerle mücadele içinde olmuşlardır.

-Bumin Kağan'dan sonra büyük oğlu Ko-lo Kağan, sondan sonra diğer oğlu Mukan Kağan, Devletin başına geçti. Mukan Kağan zamanında doğuda Kitanları, kuzeyde Kırgızları hakimiyeti altına aldığı gibi Çin'i de baskı altına aldı.Batıda ise İstemi Yabgu  Sasanilerle birlikte Akhunlar (Eftalitler) Türk devletini  yıktıktan(557) sonra Bizansla Sasanilere karşı ittifak içerisine girerek Sasanileri zor durumda bırakmıştır.

-Mukan Kağan'dan sonra Taspar (Ta-po) Kağan devletin başına geçti. İç karışıklıklar arttı.582'de ikiye ayrıldı. Çin baskısı ve iç karışıklıklar nedeniyle Doğu Kök Türkler 630'da , Batı Kök Türkler ise 659 yılında Çin'in hakimiyeti altına düşmüşlerdir.


3) II. Kök Türk Devleti ( Kutluk Devleti) (682 – 745)

 

İlk Türk devletleri içerisinde yer alan I. Kök Türk Devleti yıkıldıktan sonra 50 yıl Çin egemenliğinde kalan Kök Türkler, bağımsızlık duygusunu kaybetmediler. Sürekli ayaklandılar. Özellikle Kürşat İhtilali başarısız da olsa Türkler için bir örnek oldu. Nihayetinde  Kutluk (İlteriş) Kağan, 682 yılında   II. Kök Türk Devleti'ni kurmuştur. Bağımsızlık yolunda beraber hareket ettiği Tonyukuk'u ise vezir yapmıştır. Çin'e 46 sefer yaptığı gibi Oğuzlara, Kırgızlara ve Türgişlere de hakim olmuştur.

-Kutluk'tan sonra Kapgan Kağan devleti yönetmiştir. Çin baskı altına alınmış ve Türk siyasi birliği yeniden sağlanmıştır.

-Kapgan Kağan'dan sonra oğlu İnal başa geçmişse de başarısız olunca amcası Kül Tigin tarafından tahttan indirilmiştir.

-Kül Tigin ordu komutanı, ağabeyi Bilge ise kağan olmuştur. Bilge Kağan Döneminde en parlak dönemini yaşamıştır. Bilge Kağan Kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk ile birlikte ülkeyi yönetmiştir.

-Bilge Kağan'ın ölümünden sonra iç karışıklıklar üzerine Uygurlar, Karluklar ve Basmilleri de yanlarına alarak II.Kök Türk Devleti'ni 742'de yıkarak yerine 744'de Uygur Devleti'ni kurmuşlardır.

– Yazıyı kullanan ilk Türk devletidir.

– Kök Türk alfabesi ile Türklere ait ilk alfabeyi kullanmışlardır.

4) Uygurlar (744 -840)

Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından II.Kök Türk Devleti yönetimi ele geçirilerek Ötüken bölgesinde kurulmuş olan Uygurlar sonraları Karabalgasun’u başkent yapmışlardır.Devleti kurmuş ve  güçlendirmiştir.

747'de Moyen Çur yerine geçmiştir. Talas Savaşı'ndan sonra Çin'in kaybettiği Tarım Havzasını ele geçirince Uygurlar ekonomik açıdan güçlenerek en parlak dönemlerine ulaşmışlardır.

759'da Böğü Kağan döneminde Çin'e isyanlara karşı yardım etmişler ve Mani dinini benimsemişlerdir.

Mani dininin benimsenmesinin sonuçları:

a)Uygur Türkleri savaşçılıklarını kaybetmişlerdir.

b)Uygur Türkleri yerleşik hayata geçmişlerdir.

c)Yerleşik hayata geçen Uygur Türkleri'nin

-Kendilerine ait ölçü ve para sistemleri bulunmaktadır.

– Modern tarımla uğraşmışlardır. Bunun için kanallar açılmıştır.

– Hukuk kurallarını yazılı hale getirmeleri, borç, kira gibi konularla ilgili sözleşme yapılmaları Uygurların hukuk alanında geliştiğini göstermektedir.

– Kendilerine ait olan Uygur alfabesini oluşturmuşlardır.

Bögü Kağan'dan sonra kıtlık ve salgın hastalıklar sebebiyle zayıflamışlardır. Bu durumdan faydalanan Kırgızların saldırıları sonucu yıkılmışlardır . Uygurlar, Kansu ve Turfan(Doğu Türkistan) Uygurları olarak ikiye ayrılmışlardır.

Kansu bir diğer adıyla Sarı Uygurlar Çin’de kurulmuş ve Moğollar tarafından yıkılmıştır. XIII.yüzyıldan itibaren Moğolların hizmetinde yer almışlardır. Uygurcayı Moğol Devleti'nin resmi yazı dili yapmışlar. Böylece Moğolların Türkleşmesini sağlamışlardır.

TÜRKLERDE COĞRAFYA İLE OLUŞAN YAŞAM TARZI

Orta Asya Türk yaşam şekilleri:  çoğu konar -göçer  olup  hayvancılık yapardı.
Az bir kısım yerleşik olup tarım yapardı.
*Tarihte ilk konserveyi yapan Türklerdir
*Konar-göçer yaşam tarzı, avcılık-toplayıcılıktan farklıdır.
Göçlerin Sebepleri:
1.Ekonomik 
    A.Nüfusun artması nedeniyle otlakların yetersiz kalması
    B.Kuraklık ve ağır kış şartları nedeniyle kıtlık olması
2.Siyasî
    A.Kendi aralarındaki mücadeleler
    B.Çin ve Moğol Baskısı
    C.Yeni ülkeler elde etme arzusu <--> Toplumsal ve manevi zindelik

Göçlerin Sonuçları
1.Orta Asya kültür ve medeniyeti dünyanın değişik yerlerine yayılmıştır.
2.Orta Asya’da kalan boylar Hunların yönetiminde ilk Türk devletini kurmuşlardır.
3.Farklı bölgelerde Türk devletleri kurulmuştur.(Tabgaçlar, Akhunlar , Avrupa Hunları, Bulgarlar v.b. )
4.Batıya giden Türkler, Kavimler Göçü’nü başlatmışlardır.
5.Türkler değişik kültür çevreleriyle etkileşim içine girmişlerdir.
6.Türklerin çok çeşitli bölgelere kuzey, güney ve orta yoldan yayılması, Türk tarihinin bir bütün halinde incelenmesini engellemiştir.
7.Türklerin atı evçilleştirmeleri ve tekerleği kullanmaları çok uzak bölgelere göç etmelerine yardımcı olmuştur.
8.Yakutlar, Çuvaşlar ve İskitler göç eden ilk Türk topluluklarıdır.
9.Göçler sonucunda İslamiyeti benimseyenler genelde milli benliklerini korurken diğer dinleri benimseyenler milli benliklerini kaybetmiştir.
10.Batıya doğru ilerlerken güçlü bir devletin olmaması göçleri ve devlet kurmayı kolaylaştırmıştır.

Türk Kültürleri ve Türklerde Yönetim

İlk Türk Devletlerinde Güç ve Yönetim Yapısı


Türk toplum ve devlet yapısı .

Boylar şeklindeki yaşam, sosyal dayanışma ve canlılık doğurmuştur. Bu durum  ise hareketliliğin  sağlanabilmesini   sağlamıştır.

Türklerde aileye verilen önem   Türk  varlığının korunmasını ve devamına sebep olmuştur.

Tarihte sırasıyla şu Türk devletleri oluşmuştur:  Asya Hun Devleti, Kök Türk,Uygur Devleti ve diğerleri.

Tarih boyunca Türklerde birliktelik sağlanması ,büyük devlet olunması ( Örnek:Mete Han ,Mukan Kağan,Kapgan Kağan ) sonucunu vermiştir.

İç   İsyanlar ise devletin zayıflamasına, bu durum ise  devletin yıkılması (Örnek:Kapgan Kağanın son vakitleri )  sonucuna yol açmıştır.

TÜRKLERDE   GÜCÜN  MEŞRUİYET KAYNAĞI

Kut  Anlayışı: Yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarafından verildiğine inanma. Bahsedilen bu kut anlayışında :

1.Belli  ailelerden olma şartı (  Hunlarda  Tu-ku,Kök Türklerde  Âşina,Uygurlarda Yağlakar)

2.Hükümdar adayları mücadelesi sonucunda kazananın kut sahibi sayılması.

3.Kurultayın hükümdar seçmesi. Ancak, yine de mücadele olabilmesi durumu mevcuttu.

Ünvanları: han,şanyü,ilteber,kağan,yabgu,erkin …

Sembolleri:taht,davul,otağ,kotuz,tuğ ve yay.

Türklerde Hükümdarın Yetkileri: töre, idare ve yargı (gerekirse)

Bozkırın zorlu şartları göçebeliği, göçebelik otlak bulma arayışını; bu ise savaşı  getirmiştir.

Hayatları yaylak ve kışlak arasında konar göçer olarak geçmiştir.

Hunlar, göçebe  yaşarken ,Uygurlar Çinle yakınlaşma ve Maniheizm dininin etkisiyle yerleşik  hayata  geçmeye başlamışlardır.Ancak Türklerde göçebelikte kısmen devam etmiştir.                                                                      

GÜÇ  PAYLAŞIMI  VE YÖNETİM

Kurultay: Kağan,hatun,hanedan üyeleri,aygucı (hükümdardan sonraki en yetkili kişi) ve boy beylerinden oluşan bir meclis konumundaydı.

Üyelerine toygun adı verilirdi.

Katılım sadakat    ,    katılmama ise isyan kabul edilirdi.

Yürütme işini Ayukı adı verilen bir tür bakanlar kurulu olan kurul yapardı.Bunun buyruklar adı verilen bakanlar gibi olan üyeleri vardı.

Devlet   teşkilatlanması ise İkili Teşkilat  şeklinde olup ,doğuda  Kağan bizzat  yönetirken,batıyı yabgu unvanıyla kardeşi  ya da hanedandan biri yönetirdi.           

İnsan ve Göç

1.Doğa
İnsanlığın sosyo- ekonomik aşamaları:
         avcılık,toplayıcılık,balıkçılık-->çobanlık-->tarım--->uygarlık

Not: Nüfus artışı karşısında doğan besin ihtiyacı bu aşamalarda en önemli etkendir.Bu besin ihtiyacı  tarımla giderilince  yerleşik hayata geçiş artmıştır.

2.Göçler
     Nedenleri:
                  1.Yerleşim yerleri ve iklimdeki değişikliklere  bağlı geçim sıkıntısı
                  2.Savaşlar veya bağımsızlığı kaybetme gibi politik değişiklikler
                  3.İnanç gruplarının baskı altına alınması

      A. Ege Göçleri (Deniz Kavimleri Hareketi,M.Ö.XII ve XIII)
          Nedenleri: 
                   1.Yunanistanın  dağlık olması
                   2.Nüfus artışı
                   3.Beslenme yetersizliği
                   4.Avrupadan gelen Dorlar ve Akaların baskısı
          Sonuçları:
                   1.Hititler yıkılmıştır
                   2.Mısır ise ayakta kalmıştır.   
B.İç Asya  Göçleri
           Nedenleri:
                  1.İklim değişikliğine bağlı geçim sıkıntısı .

Sonuçlar:
                 1 .Üç kıtada etkili olmuştur.

Kavimler göçü işlenirken ayrıntılı işlenecektir.
                  Not:Semavi dinlere inananlara yapılan baskılar tarih boyunca yapılan göçlerin önemli nedenlerindendir. Misal Yahudilere yapılan Babil ve Roma baskıları sonucu göç etmeleri.
              Romalılar, Hristiyanlığın yayılmaması için çeşitli baskılar yapmışlar. 

            Mekkeli Müşriklerin Peygamberimiz ve ashabına yaptığı baskılar sonucu gerçekleşen hicret buna bir başka örnektir. Ancak, ne Roma Hristiyanlığın yayılışını ne de Mekkeli Müşrikler  semavi dinlerin yayılışının önüne geçememişlerdir.
C.Diğer Göçler
               1.Amurru ( Babil) Göçleri
               2.Akad Göçü
               3.Hurri  Göçleri
               4.Frig Göçleri

 Amurru (Babil) Göçleri Amurrular, MÖ III. binyılın son yüzyıllarında Arabistan’dan Filistin ve Suriye çevresine göç etmişler ve daha sonra buradan da doğuya doğru göçlerini sürdürmüşlerdir. Elamlar ile birlikte Sümer Devleti’nin yıkılmasında başlıca rolü oynamışlardır. 

Akad Göçü Akad göçü, MÖ III. binde Sami kökenli olan Akadların, Suriye’den Fırat Nehri’ni izleyerek Sümer ülkesine doğru yavaş yavaş gerçekleştirdiği göçlerdir. Bu göçler sonrasında Akadlar, Sümer kent kültürünü özümsemiş ve bu kültürü sonraki toplumlara aktarmıştır. 

Hurri Göçleri Mezopotamya ve çevresine MÖ III. binyılın sonlarında büyük bir göç dalgasıyla kuzeyden gelen Hurriler; Doğu Anadolu, Orta Fırat Havzası ve güneyde Filistin’e kadar geniş bir alana yayılmıştır.

 Frig Göçleri Frigler, Makedonya ve Trakya’dan Boğazlar yoluyla Anadolu’ya göç eden Trak boylarındandır. Bu göçler, MÖ 1200-800 yılları arasında yaşanmıştır.

Tarih Anlayışları

VAKA VE VAKIA KAVRAMLARI

Vaka(Olay); tarihte insanlığı etkileyen siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik dinî gibi konularda kısa sürede meydana gelen gelişmelerdir.
1.Kendine has özelliklere sahiptir, 
2.Somut bilgiler içerir, yer ve zaman bildirir.
3 Vakaların başlangıç ve bitiş süreleri de bellidir.
Örnek: Fransızların  1830'da  Cezayiri  işgal etmesi, Yunanlılarla 1921'de Yapılan Sakarya  Savaşı

Vakıa(Olgu) ise tarihte insanlığı etkileyen olayların ortaya çıkardığı sonuçlara göre uzun sürede meydana gelen değişimlerdir. 
1.Geneldir
2 Süreklilik gösterir.
3.Soyuttur. 
4.Vakıalarda belirli bir yer ve zaman söz konusu değildir.
Örnek: İslamiyetin dünyada yayılması,Hristiyanlığın Afrikada  yayılması