Oğuzların İslamiyeti Kabulü

 

Talas Savaşı Türk -İslam tarihinin başlangıç noktasını oluşturur. Bu tarihten itibaren Türkler kitleler halinde İslam dinini benimsemeye başlamışlardır.

Oğuz  kelimesi "oklar" anlamına geldiği "ok" kelimesi de "boy" anlamına geldiği için "boylar" anlamına gelir.

Uygurlar

Orta Çağ'da Askeri Organizasyonlar

 1.Konar-göçerlerde Ordu

Toplumların çıkardıkları / oluşturdukları ordular onların yaşam tarzlarıyla yakından bağlantılıdır. Konar- göçer tarzında hayat süren toplumlar, kışın kışlaklarda yazın yaylaklarda hayat sürerlerdi. Bu da iki alan arasında sürekli hareketliliği getirirdi. Bu hareketlilik ise teşkilatlanmayı zorunlu kılardı. Böyle teşkilatlı bir toplumun da askeri yapısı tam teşkilatlı olurdu. 

İLKÇAĞDA HUKUK/Kanunlar Doğuyor

İLK ÇAĞDA BAŞLICA MEDENİYET HAVZALARI

1.Mezopotamya
A. Genel olarak:Ulaşım, mimarlık, madencilik, çömlekçilik, dokumacılık, çiftçilik , kanal yapımında, tarım,matematik ve geometride gelişmişlerdir.
B.Sümerler: Çivi Yazısı icadı,Zigguratlar, astronomi ve ilk yazılı kanunlar.
C.Babiller: mimari,Hammurabi Kanunları.
D.Asurlular: ticarî koloniler,Anadolu'ya yazı ve tarihî çağların getirilmesi.
2.İran
A.Satraplık denilen eyalet sistemi.
B.Posta teşkilatı.
C.Kral yolu ( Sardes'ten  Sus'a kadar).
3.Hint
A.Matematikte sıfırı (0) keşfettiler. Ancak sayı olarak kabul etmediler.
4.Çin
A.Barut,pusula,kağıt,matbaa aletleri.
B.Güneş lekeleri
C.Geleneksel tıbb( akupunktur v.b.)
5.Ege Yunan
A.Seçim,cumhuriyet ve demokrasi.
B.Botanik, zooloji ilimlerinin temeli
C.Miletli  Thales (Tales) ve Pythagoras (Pisagor); matematik, astronomi  ve felsefe alanında çalışma
6.Anadolu 
A.Hititler: Pankuş Meclisi,Tavananna Kraliçesi,Hitit kanunları ( Özellikle Kadın hakları alanında),Anallar( Tarafsız Tarihçilik).
B.Lidyalılar: İlk Madeni Para
C.Frigler:Tarım,dokumacılık ( özellikle Tapates adlı halı ve kilimler)
D.Urartular:Taş İşçiliği,Madencilik
7.Mısır 
A.Geometri,piramitler,mimarî,astronomi,güneş takvimi ve tıp
8.Doğu Akdeniz
A.Fenikeliler: Kolonicilik , ekonomik ve kültürel etkileşim,gemicilik,ticaret,Fenike Alfabesi.
B.İbraniler: Tek Tanrılı Din.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157)

Bağımsız olduğu

 yer: Horasan.
Kurucusu: Selçuk Bey.
Bağımsızlığı Sağlayan : Tuğrul Bey.
Selçuklular, Oğuzların Üçok kolunun Kınık boyundandır.
Büyük Selçuklu Devleti’ne, bu boydan olan Selçuk Bey adını verdi.
Selçuk Bey, Oğuzlar Devleti’nde subaşı iken, Oğuz Devleti’nin hükümdarı ile arasında çıkan anlaşmazlık yüzünden kendisine bağlı ordularla güneye inerek Seyhun ırmağı yakınlarındaki Cent şehrine yerleşti (930-935).
Selçuk Bey:
 1.Cent şehrinde İslamiyet’i kabul etti. 
 2.Bir çok Türk boyunu yönetimi altına aldı. 
 3.Samanoğulları ile Karahanlılar arasındaki savaşta, daha güçsüz olan Samanoğullarına yardım etti. Karşılığında toprak aldı. 

Arslan Yabgu: 

1. Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçti. 
2. Selçukluların güçlenmesini istemeyen Gazneli Mahmut, Arslan Yabgu’yu tutuklattı ve hapsetti.

Tuğrul ve Çağrı Beyler:

1. Tuğrul ve Çağrı beyler, iki kardeş olarak toprakları parçalamadan aralarında iş bölümü yaparak ülkeyi idare ettiler. 
2.  Gaznelilerle başarılı savaşlar yaptılar. 
3.  Horasan’ın önemli şehirlerinden biri olan Nişabur’u aldılar (1038).

 1.  Dandanakan Savaşı (1040):

Selçuklular ile Gazneliler arasında yapıldı. 

   Sebepleri: 

1. Gazneliler’in Selçukluları Horasan’dan çıkarmak istemeleri.
2. Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları.

  Sonuçları:

1. Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine girdi.
2. Selçuklular büyük bir zafer kazandı. Horasan ve İran toprakları Selçukluların eline geçti.
3. Büyük Selçuklu Devleti kuruldu (1040).
4. Tuğrul Bey sultan ilan edildi. Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti.
5. Rey şehri alınarak başkent yapıldı.
6. Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı.

* Abbasi halifesinin, Şii Büveyhoğullarının baskılarına karşı Selçuklulardan yardım istemesi üzerine Tuğrul Bey, Bağdat Seferine çıkarak 1055 Abbasileri Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtardı. Böylece İslam dünyasının koruyuculuğu Selçukluların eline geçti. Bu olaydan sonra İslam Dünyasının dini lideri Abbasiler, siyasi lideri de Selçuklular oldu. 

    Bizans üzerine sefere çıkılarak Doğu Anadolu’da başarılı savaşlar yapıldı. Bir çok şehir alındı (Erzurum, Kemah, Malatya, Sivas).

    2.Pasinler Savaşı (1048):

• Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılı.
• Gürcüler Bizanslılara yardım etti. 

  Sebepleri:
1.Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklular’ın batı yönünde ilerlemeleri.
2.Bizanslıların, Türklerin Anadolu’ya girmelerini engellemek istemeleri.

   Sonuçları:

1. Bizanslılar yenildi ve Selçukluları Resmen tanıdı.
2. Doğu Anadolu, Selçukluların denetimine girmeye başladı. Van’dan Trabzon’a kadar olan topraklar Selçuklular’ın eline geçti.
3. Gürcü Kralı Liparit, Selçuklulara esir düştü.
4. Pasinler (Hasankale) Savaşı, Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılan ilk savaştır. 

Alp Arslan (1063-1072):

1. Önce iç işlerini düzeltti. Çıkan ayaklanmaları bastırdı. 
2. Bizans İmparatorluğuna savaş açıldı. Gürcistan, Ani Kalesi ve Kars alındı. 
3. Alp Arslan, komutanlarını Anadolu’nun fethi ile görevlendirdi. 
4. Türk akıncıları Akdeniz kıyılarına kadar ilerlediler.

   Malazgirt Savaşı (26 Ağustos 1071):

Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapıldı. 

  Sebebi: 

1. Bizans’ın, Anadolu’ya yapılan Türk akınlarını önlemek  istemesi
2. Doğu Anadolu’da gittikçe güçlenen Selçuklu egemenliğine karşı koymak istemesi

Gelişmesi:

1. Savaş, Malazgirt ile Ahlat arasındaki Malazgirt ovasında başladı.
2. Selçuklu kuvvetleri üçe bölündü.
3. Alp Arslan sahte geri çekilme planı uygulayarak Bizans ordusunu merkezden ayırdı.
4. Bu sırada Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve Uzlar, Selçuklu tarafına geçtiler. Pusuya yatan Türk askerlerinin seri hücumu ile Bizans ordusu büyük bir yenilgiye uğradı.
5. Ancak savaşın kazanılmasında ordunun manevi gücünün yüksek olması, iyi teşkilatlanması ve Alp Arslan gibi yetenekli, güçlü bir hükümdar tarafından yönetilmesinin de büyük katkısı vardır.

Sonuçları:

1) Bizans İmparatoru Romen Diyojen komutasındaki ordu savaşı kaybetti.
2) Savaşta, Bizans ordusunda paralı askerlik yapan Oğuzlar ve Peçeneklerin yardımları da belirleyici rol oynadı.
3) Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
4) Türkler fazla bir direnişle karşılaşmadan Marmara kıyılarına kadar ilerlediler.
5) Bugünkü Türkiye’nin temelleri atıldı.
6) Anadolu’da gücü kaybolan Bizans, Balkanlara çekildi.
7) İslam dünyası üzerindeki Bizans baskıları kayboldu.
8) Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ilk Türk beylikleri kuruldu.
Not: Alparslan, Anadolu’yu komutanlarına ikta olarak verdi. Bu olay, Anadolu’da beyliklerin kurulmasına neden oldu.

Melikşah (1072-1092):

1. Ege Denizine ve boğazlara kadar bütün Anadolu alındı.
2. Devletin sınırları; doğuda Tanrı dağları ve Seyhun ırmağından batıda Akdeniz kıyılarına, kuzeyde Kafkas dağlarından güneyde Basra körfezine kadar genişletildi.
3. Vezir Nizamülmülk’ün uyguladığı kanun ve metotlarla devlet işleri çok düzenli olarak yürütüldü.
4. Başkent, Rey’den İsfahan’a taşındı.
5. Selçukluların en parlak dönemidir.
6. Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları arasında taht kavgaları başladı ve ülkede ayaklanmalar çıktı.

Sultan Sencer (1118-1157):

1. Merv şehri başkent yapıldı.
2. Gaznelilerden Gazne şehri, Karahanlılardan Maveraünnehir alındı.
3. Karahitaylılarla yapılan Katvan Savaşı’nda Selçuklular yenilgiye uğradı (1141). Maveraünnehir elden çıktı.
4. Bundan sonra ayaklanan Oğuzlar üzerine gidildi. Fakat Sultan Sencer esir düştü. Bir süre sonra 1157’de öldü.
5. Sultan Sencer’in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı (1157).

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Sebepleri:

1. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması ve taht kavgaları.
2. Atabeylerin, merkezi otoritenin zayıflamasıyla bağımsızlıklarını ilan etmeleri.
3. Türkmenlerin küstürülmesi.
4. Abbasilerin, eski güçlerine kovuşmak için Selçuklular aleyhine çalışmaları.
5. Katvan Savaşı’nın yıkıcı etkisi
6. Batınilerin yıkıcı çalışmaları

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasından

 Sonra Kurulan Devletler

1. Suriye Selçukluları
2. Horasan Selçukluları
3. Kirman Selçukluları
4. Irak Selçukluları
5.  Türkiye (Anadolu) Selçukluları

DEVLET YÖNETİMİ

Selçuklu Devlet Yönetimi  Türk Devlet Geleneğiyle birlikte Abbasiler, Sâmânoğulları, Gazneliler ve Karahanlılar devlet sistemlerinden yararlanarak oluşturdukları bir devlet sistemi olup Türk-İslâm  Devlet geleneğinin en üst zirve noktasını temsil eder. Selçuklulardan sonra gelen bütün Türk-İslâm Devletleri  Selçuklu Devlet Sistemini kendilerine örnek almışlardır.

 Selçuklularda, ülke hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılırdı. Ülkeyi yönetme yetkisinin Allah  tarafından verildiğine inanılırdı. 

Selçuklu devletinden ülkenin hükümdarın ve ailesinin ortak malı sayılması sık sık taht kavgalarına yol açardı. Şehzadeler/ Melikler eyaletlere atabeyler nezaretinde yetiştirilmek üzere melik olarak atanırlardı. Buradaki amaç hükümdar çocuklarının yönetim tecrübesi kazanmasıdır.
Selçuklu Devletinde devlet işleri Divan-ı Saltanatta (Büyük Divan) görüşülürdü. Eğer divanda herhangi bir karar alınacaksa bu kararlar sadece Sultan onaylarsa geçerli olurdu. Sultan olmadığı zaman Büyük Divana vezir başkanlık etmekteydi.
Divan-ı İstifa: Maliye ve ekonomi işleri ile ilgilenen birimdir. Müstevfi başkanlığında toplanır.
Divan-ı İşraf: Askeri ve hukuk işleri dışında kalan diğer işleri denetlemekle görevi olan birimdir. Müşrif başkanlığında toplanır.
Divan-ı Arz: Ülkenin asker ve ordu işlerini yürütmekle görevli olan birimdir. Ariz başkanlığında toplanır.
Divan-ı Tuğra: Devletin iç ve dış yazı işlerini yürütmekle görevli olan birimdir.
Büyük Selçuklu Devletinde halkın dilek ve şikayetlerinin dinlendiği ve hukuk işlerine bakıldığı sultan başkanlığında toplanan divana Divan-ı Mezalim adı verilmekteydi.
Büyük Selçuklu Devletinde hükümdarlık alametleri hutbe okutmak, para bastırmak, taht, bayrak, çetr, asa, hilat, nevbet, tuğ ve tuğradır. Halife tarafından onaylanan Hükümdarlar adına hutbe okunurdu.
Hükümdarlar sınırsız yetkiye sahip değillerdi. Törelere ve İslamiyet’e uygun hareket etmek zorunda olan hükümdarların çocukları da vilayetlere yönetici olarak gönderilmekteydi.

İslamiyetin Türk Devlet ve Toplum Yapısına Etkisi

1.Karahanlılar döneminde Türk-İslam  medeniyetinin temelleri  atılmıştır.
2.Gazneliler , İslami dönem Türk devlet teşkilatının aktarılmasına köprü  oldular.
3.İslamiyetten sonra eskiden kullanılan  "il" yerine "devlet" ve "mülk" kelimeleri kullanılmaya başlanmıştır.
4.Türk Cihan hakimiyeti mefkuresi, cihat anlayışına dönüşmüştür.
5."Kut"  anlayışı yerini   " Allah'ın nasibi veya takdiri" ne bırakmıştır.
6.Hükümdar ünvanları olarak önce Karahanlılarda "Buğra Han" ve " İlig Han" , Gaznelilerden itibaren ise "emir" veya " sultan" gibi isim veya lakaplar  kullanılmıştır.
      Not: Sultan ünvanını ilk kullanan Gazneli Mahmut'tur.
7.Hükümdarlığın halifece onaylanması,halife adına hutbe okutulması ve  paraların üzerine halifenin isminin yazılması İslami dönemle birlikte gelen değişikliklerdendir.
   8.Hükümdarlar tıraz adı verilen süslemeli elbiseler giymeye başladılar.
   9.Hükümdarlardan sonra en yetkili kişi vezirdir( Karahanlılar'da "yuğruş"; Gazneliler'de "hace").
  10.Divan kurumu oluşmuştur .
  11.Örfi ve Şer'i hukuk olarak iki hukuk vardır.
  12.İkili devlet teşkilatı Karahanlılardan sonra uygulamadan kaldırılmıştır.
  13.Türk milleti topyekûn Müslüman olmakla, kendi içinde ve diğer İslam milletleriyle kültür birliğini kazanmış oldular.

14.Türkler,  yerleşik hayata genelde İslâmiyeti benimsedikten sonra geçmişlerdir.

15.Türkler,İslâmiyeti benimsedikten sonra uzun soluklu devletler kurabilmişlerdir

Gazneliler Devleti

Hakimiyet Sahası: Afganistan, Hindistan ve İran.
Kurucusu: Alp Tigin
Başkenti: Gazne
Tarih: 963-1187

1.  Devletin en parlak dönemini yaşatan Gazneli Mahmut döneminde devlet en geniş sınırlara ulaştı.
2.  Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer yaptı. Bu seferler sonucunda İslamiyet Hindistan’a yayıldı.
3.  Abbasi halifeliğini Şii Büveyh oğullarının baskısından kurtardı. Halife, Gazneli Mahmut’a “Sultan” unvanını verdi.
4.  Gazne Devleti, 1187 yılında Gurlular (Afganlı bir millet) tarafından yıkıldı.

Gaznelilerin Yıkılış Sebepleri:
A.Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşından sonra devletin zayıflamaya başlaması.
B.Ülkede iç karışıklıkların çıkması.

ABBASÎLER (750-1258)

Anahtar Kelimeler: Eşitlik,Bilim,Sanat,Beytülhikme

Ebu Müslim’in isyanı ile sona eren Emevi iktidarının yerini, Abbasi soyundan gelenlerin kurduğu Abbasi Devleti aldı. İlk halife Ebul Abbas Abdullah oldu.

MANSUR

1.İkinci Abbasi halifesidir.

2.Kafkasya’dan saldırıya geçmiş olan Hazarları geri püskürttü.

3.Bizans’a karşı önlem alarak sınırlara Türkleri yerleştirdi.

4.Türkleri Azerbaycan ve Musul valisi yaptı.

5.Bağdat şehri kuruldu ve başkent buraya taşındı.

6.İlim ve kültür alanında gelişmeye önem verildi. Farsça, Hintçe, İbranice ve Yunancadan Arapçaya tercüme çalışmaları yapıldı.

 

HARUN REŞİT

1.Hazarlarla iyi ilişkiler kurdu. Böylece Kafkasya’da İslamın yayılmasına katkıda bulundu.

2. Anadolu ve Horasan’a akınlar düzenlendi, Bizans vergiye bağlandı.

3.Bizans sınırında Antakya Merkezli olarak Tarsus'tan Diyarbakır'a kadar “Avasım” denilen uç beyliği eyaleti kurularak buralara Türkler yerleştirildi.

4.Muhafız birliğinde Türklere yer verdi.

5.Avrupa’da Franklarla iyi ilişkiler kurdu.

6.Bağdat’ta hastaneler, rasathaneler ve okullar kurdu.

7.Bilim ve sanat adamlarına sohbetler yaptırdı ve ödüllendirdi.

8.Eğlence alanında sarayda müzikli eğlenceler yaptırdı. Satranç oyunu yaygınlaştı. Bir Türk oyunu olan Çevgan oyununu da çok severdi (polo oyunu).

9.Abbasilerin en parlak dönemidir.

ME’MUN

1.Devlet kadrolarında Araplar ve İranlılara karşı bir denge unsuru olmaları için üst düzey kadrolara Türkleri getirmiştir.

2. Türk askerleriyle birlikte sefere çıkan ilk Abbasi halifesidir.

3. İç isyanların bastırılmasında da Türkler’den yararlandı.

MU’TASIM

1.Mu’tasım Türk askerlerin desteğiyle devletin başına geçti.

2.Annesi bir Türk’tü.

3.O, yukarda yazılan nedenlerle Türkleri halifelik ordusunda hakim konuma getirdi.

4.Türkler için “Samarra” şehri kurulmuş, savaşçı özelliklerinin korunması amacıyla şehir Araplara yasaklandı.. Başkent de bu şehre taşındı. Böylece İslam tarihine Samarra Devri (836-892) başladı.

5.İktidarına karşı olan isyanları Türkler yardımıyla bastırdı.

6.Türklerin hakim olduğu halifelik ordusuyla Bizans’a karşı gaza yaparak Eskişehir’e kadar ilerledi.

 

*Türklere hem haciplik ve vezirlik gibi üst düzey görevler hem de  Suriye, Mısır, Hicaz, Yemen, Kûfe gibi önemli valilikler verildi.

*Abbasilerin siyasî ve askerî karışıklıklar içine girdiği dönemlerde Türkler emirülümeralık ve valilikler gibi görevleri başarıyla  üstlenerek İslam dünyasında yeniden bir canlılık katmışlardır.

*Abbasiler, Emevilerin Arap milliyetçiliğinin  aksine  bütün müslümanlara eşit  davranan bir politika izlemiştir. Bu durum, Türkler dahil olmak üzere pek çok toplumun İslamiyeti benimsemesinde önemli bir etken olmuştur.

*Abbasiler döneminde bilim ve kültür çalışmalarına ağırlık verilmiş, ilkçağ Yunan ve Helen düşünürlerinin eserleri Arapça’ya çevrilerek incelenmiş ve medreselerde okutulmuştur. Bilim Akademisi olan "Beytülhikme" kurulmuştur.
* Çinliler ve Abbasiler arasında yapılan 751 Talas Savaşı’nda Türkler, Abbasileri desteklemiş ve savaş sonrasında kitleler halinde İslam dinine girmeye başlamışlardır.

* 9. yüzyılda başlayan iç karışıklıklar Abbasilerin merkezi otoritesinin zayıflamasına, siyasi birliğin bozulmasına ve “Tevaif-i Mülük” devletlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
 Abbasilerin  valilere geniş yetkiler vermesi Kuzey Afrika’da İdrisiler ve Ağlebiler, Mısır’da, Tolunoğulları ve Akşitler, İran’da Tahiriler, Maveraünnehirde Samanoğulları, Irak’ta Büveyhoğulları’nın ortaya çıkmasına neden olmuştur.
* Abbasiler 1258’de Moğolların Bağdat’ı almasının ardından siyasi olarak sona ermiş, bu saldırılardan kaçan Abbasi halifesini Memlükler dini lider olarak uzun süre korumuşlardır.
* Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi’nin ardından halifelik Osmanlılara geçmiştir.

Abbasi Halifeleri

1. Ebü'l-Abbas es-Seffâh 132 (750)

2. Ebû Ca'fer el-Mansûr 136 (754)

3. Muhammed el-Mehdî 158 (775)

4. Mûsâ el-Hâdî 169 (785)

5. Hârûnürreşîd 170 (786)

6. Emîn 193 (809)

7. Me'mûn 198 (813)

8. Mu'tasım-Billâh 218 (833)

9. Vâsiḳ-Billâh 227 (842)

10. Mütevekkil-Alellah 232 (847)

11. Müntasır-Billâh 247 (861)

12. Müstaîn-Billâh 248 (862)

13. Mu'tez-Billâh 252 (866)

14. Mühtedî-Billâh 255 (869)

15. Mu'temid-Alellah 256 (870)

16. Mu'tazıd-Billâh 279 (892)

17. Müktefî-Billâh 289 (902)

18. Muktedir-Billâh 295 (908)

19. Kāhir-Billâh 320 (932)

20. Râzî-Billâh 322 (934)

21. Müttakī-Lillâh 329 (940)

22. Müstekfî-Billâh 333 (944)

23. Mutî'-Lillâh 334 (946)

23. Mutî'-Lillâh 334 (946)

24. Tâi'-Lillâh 363 (974)

25. Kādir-Billâh 381 (991)

26. Kāim-Biemrillâh 422 (1031)

27. Muktedî-Biemrillâh 467 (1075)

28. Müstazhir-Billâh 487 (1094)

29. Müsterşid-Billâh 512 (1118)

30. Râşid-Billâh 529 (1135)

31. Muktefî-Liemrillâh 530 (1136)

32. Müstencid-Billâh 555 (1160)

33. Müstazî-Biemrillâh 566 (1170)

34. Nâsır-Lidînillâh 575 (1180)

35. Zâhir-Biemrillâh 622 (1225)

36. Müstansır-Billâh 623 (1226)

37. Müsta'sım-Billâh 640-656 (1242-1258)

EMEVÎLER DÖNEMİ (661-750)

Anahtar Kelimeler: Fetihler,Arap Milliyetçiliği,Mevali,Mimari

   Hz. Ali’den sonra başa Muaviye’nin geçmesiyle İslam Tarihinde Emeviler dönemi başlamıştır. 

Muaviye (661 – 680)

A.İslam Devleti’nin merkezi Kufe’den Şam’a taşınmıştır. 

B.Muaviye zamanında iç düzen sağlandıktan sonra fetihlere yeniden başlanmıştır. 

C.Müslümanlar iki defa İstanbul'u kuşatmalarına rağmen ele geçirememişlerdir. 

D. Doğuda Afganistan’ın Kabil şehri alınarak İndüs Nehri’ne ulaşıldı.

E.Kuzey Afrika'nın fethine devam edilmiştir.

Yezit (680 – 683)

A.Muaviye’nin ölümüyle yerine oğlu Yezit geçti. B.Hz. Ali’nin oğlu Hz. Hüseyin onun halifeliğini tanımayarak karşı çıktı. Yezit , Hz. Hüseyin’in üzerine ordu göndererek Kerbela mevkiinde şehit edilmesine neden oldu(681).

Not:Kerbela Olayında (680), Hz. Muhammed’in torunu Hz. Hüseyin’in şehit edilmesi Müslümanların Şiiler ve Sünniler şeklinde kesin olarak gruplara ayrılmasına neden olmuştur.
C.Yezit döneminde Ukbe B. Nafi komutasındaki Emevi orduları Kuzey Afrika’nın fethini tamamlayarak Atlas Okyanusuna ulaşmışlardır.

Ukbe B.Nafi, yaptığı İslam çalışmalarıyla Kuzey Afrika’nın İslamlaşmasını da sağlamıştır.

Yezit’in ölümünden sonra Kuzey Afrika’daki Berberiler Bizans’ın kışkırtmasıyla ayaklandılar. Emeviler bunun üzerine ayaklanmayı bastırdıkları gibi Batı Akdeniz’de Bizans’a ait olan Mayorka ve Minorka Adalarını da alarak Kuzey Afrika’da Bizans egemenliğini tamamen sona erdirerek Emevi hakimiyetini de kesin hale getirdiler.

Abdülmelik (685 – 705)

A.Abdülmelik zamanında fetihler devam etmiştir. B.Onun en büyük yardımcısı olan Haccac Emeviler’e karşı isyan eden Abdullah B. Zübeyr’i Kabe’de kuşatarak şehid etmiştir.

Velit (705-715)

 Kuteybe b. Müslim Maveraünnehr’in fethine memur edildi.Beykent‘i 706’da ele geçirdikten sonra Buhara ve Semerkant alındı (709). Böylece Maveraünnehr müslümanların eline geçti. Kuteybe’nin ölümüyle seferlere devam edilmiştir.

Halife Velid’in ölümünden sonra Türgişler Emevileri bölgeden çıkarmışlardır.

Ömer bin Abdülaziz (717-720)
Ömer b. Abdulaziz döneminde ülkede vergiler adaletli bir şekilde toplanmış, önceki Emevi halifelerinden farklı olarak  diğer uluslardan halklara iyi davranılmıştır.Yeni Müslümanlara Mevali muamelesi yapılması uygulaması kaldırılmıştır. Halife Ömer, gösterişten uzak bir yaşam sürmüştür. Ayrımcılık yapmamış, makamları hak edenlere vermiştir. Bu uygulamalar sonucunda Arap olmayan uluslar arasında İslamiyet hızla yayılmıştır.

İspanya’nın Fethi (711):

Tarık b. Ziyad komutasındaki İslam orduları İspanya’ya geçerek Vizigotlar’la karşılaşmış Kadiks Savaşı’nda (711) onları bozguna uğratarak Vizigot Krallığı’na son vermişlerdir. Bundan sonra Endülüs adının verildiği İspanya toprakları Emeviler tarafından gönderilen valilerce yönetilmeye başlanmıştır.

Puvatya Savaşı (732):

İspanya valiliğine getirilen Abdurrahman El- Gafiki 732’de Fransa’ya girerek Bordo’yu ele geçirdi. İlerleyişini sürdürüp Puvatya’ya saldırdı fakat bu savaşı kaybederek geri çekildi.

1. Puvatya, İslam ordularının Batı Avrupa içlerinde ulaştıkları son yer olmuştur. 

2. İslam orduları Fransa’dan çekilerek İspanya’ya dönmeye ve  devamlı gerilemeye başlamışlardır.
Emevîler Dönemi Genel Özellikleri

1.İstanbul iki kez kuşatılmışsa da fethedilememiştir.
2. İslam orduları 711 yılında İspanya’nın fethine başlamış böylece İslamiyet Avrupa’da da yayılmaya başlamıştır.

3.Müslümanlar İspanya’ya ENDÜLÜS adını vermişlerdir.732 yılında Puvatya Savaşı’nda Franklara yenilene kadar Avrupa’da ilerlemişlerdir.

Emevilerin Yıkılışında Etkili Olan Nedenler:

1.Arap milliyetçiliği yapmaları ve diğer milletlere değer vermemeleri

2-Arap olmayanlar Müslüman olsa da onlara Mevali adını verip  eşit ve adil davranmamaları (İslamı kabul etmelerine rağmen onlardan cizye toplamaları)Not: Bu ilk iki madde mevali arasında İslamda herkesin eşit olduğunu ve üstünlüğün takvada olduğunu söyleyen “Şuubiye Hareketi”nin doğmasında etkili olmuştur.

3–Peygamber(SAV) ailesine düşmanca davranmaları

4- Abbasiler’in Emeviler’e karşı gizli yıkıcı faaliyette bulunmaları.

5-Haricilerin ve Şiilerin çalışmaları

Bütün bunlar yaşanırken Abbasilerden olan   Ebu Müslim El-Horasani ayaklanıp Emeviler’le mücadeleye girişmiş, onları mağlup ederek Abbasi Devletinin kurulmasını sağlamıştır (750).

Not: Burda yazdığımız halifeler uzun süre halifelik yapmış olan ve daha çok etkili olmuş olan Emevî halifeleridir.

Avrupa'da İslamiyetin Yayılması

ENDÜLÜS EMEVΠDEVLETİ ( 756-1031 )

A. İspanya’da kurulan ilk İslam Devleti’dir. (Başkent Kurtuba)

B. Abbasilerden kaçabilen Emevilerce kuruldu. (Halife Hişam’ın torunu Abdurrahman tarafından)

C. İlim ve kültür alanında ilerlediler. (Kurtuba Sarayı) Bir çok Avrupalı öğrenci hatta papazlar Endülüs’e giderek eğitim gördü.

D. Halifelikte hak iddia ettiler.

E. III.Abdurrahman zamanında en parlak dönemini yaşadı.

F. İç karışıklıklar ve çevresindeki hristiyan krallıkların baskısı sonucu 1031’de yıkıldı. Yerine 28 tane beylik kuruldu. (Bu beyliklere genel manada Tevaif-i Mülk veya Mülûkü’t-Tavâif) Bunlardan en önemlisi ve son yıkılanı Beni Ahmer Devleti idi.
Tarihi süreç:
1.Endülüs Emevî Devleti (756-1031)
2.Bağımsız Beylikler/Tavaifi Mülk (1031-1091)
3.Murabıtlar  (1091-1147)
4.Muvahhidler(1147-1229)
5.Benî Ahmer (1238-1492)

BENΠAHMER DEVLETİ ( 1232-1492 )

A. Gırnata İslam Devleti de denir. (Granada Sultanlığı)

B. İspanya’daki son Müslüman devlettir. (Başkent Gırnata)

C. İlimde çok ileriydiler ve Avrupa’dan öğrenciler gelirdi.

D. 1492’de Hristiyanlar yıktı. Müslümanları ve Yahudileri katlettiler. Osmanlı Devleti yardım ederek Oruç Reis ve Hızır Reis'i gönderip İspanya’daki birçok Müslüman ve Yahudi’yi ölümden kurtardı. Kurtarılan Seferad Yahudileri Selanik, İzmir ve İstanbul’a yerleştirildi.

ENDÜLÜS MEDENİYETİ

1. Beni Ahmer Devleti zamanında Tuleytula’da kurulan tercüme akademisinde İslam medeniyetinin temel kaynakları Avrupa Dillerine tercüme edilmiştir.
2. Çeşitli ülkelerden gelen ilim insanlarının çalıştığı bu akademide felsefe, matematik, astronomi, tıp, kimya, tarih, coğrafya ve edebiyat alanlarında İslam bilginlerine ait pek çok eser Arapça’dan Batı dillerine tercüme edildi.
A.Kettonlu Robert Kur’an’ı Latinceye
B.Kartacalı Constantin (Konstantin) Müslüman Hekimlerin(Doktorların) tıp eserlerini Latinceye
C.Cremonalı Gerard (Kremonalı Gerard) Farabi’nin “İhsâü’l-Ulûm” adlı eseri ile Zehrâvî’nin “Et-Tasrîf” adlı otuz ciltlik tıp ansiklopedisini Latinceye
D.Dominicus Gundissalinus (Dominikus Gundisalinus) İbn-i Sina’nın ünlü eseri “Eş-Şifa”yı Latinceye çevirdiler
3. Endülüs’lü felsefeci İbn-i Rüşd oldu fikirleriyle Maimonides (Maymonides), Spinoza ve lmmanuel Kant (İmmanüel Kant) gibi Avrupa medeniyetinin temellerini atan önemli filozoflar üzerinde etkili oldu.
4.Avrupa ‘da Hristiyan ilahiyat çevrelerini dine bakış noktasında etkilemişlerdir.
5. Çok kıymetli mimari eserler bırakmışlardır. Bunların en önemlileri : Kurtuba Ulu Camisi ile İslam sanatının Endülüs’teki en görkemli örneği olan Elhamra Sarayı’dır.

ELHAMRA SARAYI

Elhamra, Gırnata’ya hâkim bir tepe üzerindeki düzlükte, savunma kalesi ve saray olarak yapılmıştır. Bu sebeple ilk bakışta estetikten uzak bir görünümü varmış gibi gözükse de kale duvarlarının içinde muazzam güzellikte bir sarayla karşılaşılır. Duvarlarında kırmızı tuğla, damında kırmızı kiremit kullanıldığı için ismi kırmızı, yani “Elhamra” denilmiştir. Nasri hükümdarları yeni yapılarla kaleyi daha da  büyüttüler. Böylece Elhamra, saray ve köşklerden kurulmuş bir kompleks hâline geldi. Sarayların içi kadar bahçeleri de güzeldir. Bunlardan en şahaneleri uzun bir havuzla taçlandırılmış olan El-Bürke Bahçesi (Avlusu), döşemesi mermer kaplı Meksuar Avlusu ve Arslanlı Avlu’dur. Elhamra Sarayı, zarif ve zengin süslemeleri, avluları ve havuzlarıyla komple bir yapıdır. Şarlken Endülüs’ü ele geçirince sarayın bir bölümünü yıktırdı ve yerine Rönesans tarzında bir saray yaptırmaya kalktı. 1522’deki zelzelede ve 1590’da saray bir miktar daha zarar gördü. Ancak, 19. yy. ın ikinci yarısından itibaren korunmaya alındı ve günümüze dek gelebildi.