Kanuni Dönemi (1520-1566)

 

Yavuz’un ölümü üzerine tek oğlu olan Kanuni, taht mücadelesi yapmadan tahta geçti. 46 yıllık saltanatı boyunca, doğuya ve batıya 13 sefer düzenledi.
I-BATIDAKİ GELİŞMELER
A- Osmanlı-Macar İlişkileri
a- Belgrat’ın Fethi (1521):
Nedeni: Macarların Osmanlıya karşı saldırgan tavır almaları 
Sonuç: Osmanlı Devleti, Belgrat kalesini Avrupa seferlerinde üs olarak kullandı.
b- Mohaç Meydan Muharebesi (1526):
Nedenleri:
 1. Belgrat fethi nedeniyle Osmanlı-Macar ilişkilerinin iyice bozulması
 2. Alman Kralı Şarlken’e esir düşen Fransız Kralı Fransuvanın annesinin Kanuni den yardım istemesi
Sonuçları:
1. Budin dahil Macaristan alındı..
2. Fransa Kralı esaretten kurtuldu.
3. Osmanlının Orta Avrupa’daki egemenliği   güçlendi
4. Osmanlı – Avusturya komşu olması sebebiyle  Osmanlı-Avusturya mücadelesi 
B- Osmanlı-Avusturya İlişkileri
a- I.Viyana Kuşatması (1529):
Nedeni:
 1.Macar topraklarında hak iddia eden Avusturya kralı Ferdinand’ın Budin’e saldırması nedeniyle Kanuni'nin Budin’e girmesi. Ancak Ferdinand, Kanuni’nin karşısına çıkmaya cesaret edemedi.
2.Kanuninin Avusturya sorununu çözmek istemesi
Sonuçları:
1.Viyana’nın güçlü bir kale olması ,kış mevsiminin gelmesi ve  ağır topların götürülmemesi yüzünden Viyana alınamadı.
b- Alman Seferi (1532):
Nedeni: Ferdinand'ın, Alman İmparatoru Şarlken’e güvenmesi.

Bu nedenle Budin’i tekrar kuşatması. Bunun üzerine Kanuni'nin  Şarlken’i savaşa çağırarak Alman seferine çıkması
Ancak, Şarlkenin Kanuni’ye karşı koyamadı ve  Avusturya’nın isteği ile  İstanbul Anlaşması yapıldı.
c- İstanbul Antlaşması (1533):
Sonuçları:
1 Avusturya Kralı, Osmanlı sadrazamına eşit  sayılacaktı. Bu, Osmanlı üstünlüğünü kabul anlamına gelir.
2 Ferdinand, Yanoş’un Macar krallığını tanıyacak.
3.Avusturya Osmanlıya vergi ödeyecek.
4.Osmanlı Devleti  gücünün zirvesinde
d- Zigetvar Seferi (1566):
Nedeni: Avusturya’nın vergisini ödememesi 
Sonuçlar: 

 1.Kanuni 13. ve son seferine çıktı. 
 2.Zigetvar Kalesi kuşatıldı. Kanuni’nin vefatından bir gün sonra alındı.
C- Osmanlı-Fransız İlişkileri ve Kapitülasyonlar
Nedeni: 
1.Kanuni’nin Fransız Kralı Fransuva’yı kurtarması 
2.Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak,
3.Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak için Fransız limanlarından yararlanmak 
Fransızlara kapitülasyonlar 1535'te verildi.
Not:1740’ta I.Mahmut  kapitülasyonları sürekli hale getirdi. 
II-DOĞUDAKİ GELİŞMELER 
İranla yapılan savaşlar ve barışlardır.
Nedenleri:
1.Osmanlının batı seferlerini fırsat bilen İran’ın sık sık arkadan saldırması
2-İran’ın Avusturya ile ittifak kurmaya çalışması.
Sonuçları:
Kanuni İran üzerine üç sefer düzenlemiştir. 
 Amasya Anlaşması imzalandı. (1555)
Amasya Anlaşmasının Sonuçları:
1. Doğu Anadolu, Irak, Tebriz ve Bağdat  Osmanlıya bırakıldı.
2. Osmanlı Devleti ile İran arasındaki ilk  anlaşmadır.
3. Osmanlı – İran arasındaki mücadelelere uzunca bir süre ara verilmiştir.
III-DENİZLERDEKİ GELİŞMELER
a- Rodos Adasının Fethi (1522)
Nedenleri:
1.Rodostaki şövalyelerin Osmanlı ticaret gemilerine zarar vermeleri 
2.Rodos'un jeostratejik konumu
b-Cezayir’in Osmanlı Yönetimine Girmesi (1533)
Kanuni ,Cezayir Beyi  Hızır Reis’i İstanbul’a çağırarak  Kaptan-ı Deryalık teklif etti.
Böylece  Cezayir  Osmanlıya katıldı ve Beylerbeyiliği’ne de Hayrettin Paşanın ( Hızır Reisin) getirildi.
c- Preveze Deniz Savaşı (1538)
Nedenleri:
1. Osmanlıların Ege Denizi’ni egemenlik   altına almaları
2. Osmanlıların Korfu adasını kuşatması
Taraflar: 
Andrea Dorya komutasındaki Haçlı Donanması & Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması
Sonuçları:
1. Akdeniz bir Türk gölü haline geldi.
ç- Trablusgarp’ın Fethi (1551)
Turgut Reis tarafından alınmıştır. Turgut Reis Trablusgarp Beylerbeyiliği’ne getirildi.
d- Cerbe Deniz Savaşı (1559)
Nedeni: Turgut Reis’in Haçlıların elindeki  Cerbe Adasını kuşatması  
Sonucu: Batı Akdeniz deki Türk üstünlüğü tartışılmaz hale geldi.
e-Malta Kuşatması (1565)
Avrupa Devletlerinin askeri üs  yaptığı ada kuşatılmışsa da alınamamıştır.
f- Sakız Adasının Fethi(1566)
Cenevizlilerin Ege'de ki son kolonisi kuşatmayla savaşsız fethedildi.
Sonuç olarak Ege Adaları ve kıyıların güvenliğinde önemli bir adım atılmış oldu.
g- Kıbrıs'ın Fethi (1571)
Nedenleri:
1. Doğu Akdeniz'in güvenliği
2.Adadaki Venediklilerin Haçlı korsanları koruması
Sonuç: Doğu Akdenizde Osmanlı egemenliği    kesinleşti.
ğ- İnebahti Deniz Savaşı (1571)
Nedeni: Kıbrıs'ın Fethi
Sonuç: İlk büyük deniz yenilgisi
h-Tunus'un Fethi (1574)
ı-Fas Osmanlı himayesine girdi (1576)
Sonuç: 1.Akdeniz'in güneyinde Osmanlı egemenliği kesinleşti  
2. Osmanlı sınırları batıda Atlas Okyanusuna   ulaştı. 
İ- Hint Deniz Seferleri (1538-1553)
Nedenleri:
1. Portekizlilerin, Müslüman tüccarların ticaretini engellemesi
2. Portekizlerin Basra Körfezi ve  Kızıldeniz de hakim olma çabaları
3. Hindistan’daki Gücerat hükümdarının  Kanuni’den yardım istemesi
4.Kanuni’nin Baharat Yolu’nun  güvenliğini sağlamak istemesi
Kanuni’nin isteği ile Hindistan’a dört sefer yapıldı. Seferler genellikle Osmanlının istediği başarıyı elde edememesiyle  sonuçlandı. Bu seferleri Hadım Süleyman Paşa, Piri Reis, Murat Reis ve Seydi Ali Reis yaptılar.
İstenen Başarının Elde Edilememesinin Nedenleri:
1-Seferlere gereken önemin verilmemesi
2-Osmanlı gemilerinin okyanuslara dayanıklı büyüklükte olmaması
Sonuçları:
1.Arap Yarımadası,Yemen, Sudan sahilleri,Kızıldeniz,Basra Körfezi ve Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlıya katıldı. 
2..Portekiz’in Hindistandaki faaliyetleri engellenemedi. 

Hangi Kaynak Kitab ?

Yardımcı kaynak kitap ne için vardır?

Öğrenciyi güldürmek için mi ?

Öğrenciye herhangi bir ideolojiyi benimsetmek için mi ?

Elbette ki bu soruların cevabı "hayır" olacaktır.

Öyleyse  yardımcı kaynak kitap ne için vardır 

ve ne için alınır?

Yardımcı kaynak kitap okulda öğretilen millî eğitim müfredatına göre öğrencinin konuyu kavraması için vardır. Bilinçli veli ve öğrenci yardımcı kaynak kitabı öğrenci konuyu iyi bir şekilde kavrasın diye alır ve almalıdır.

Örneğin Tarih 9 Ders Kitabı sayfa 36 da Göbeklitepe Tapınağı olarak geçen konu bir yardımcı kaynak kitapda bitki ve hayvan kalıntılarının bulunduğu bir yer olarak geçiyorsa bulunan en eski tapınak olduğu gözden kaçırılıyorsa bu yardımcı kaynak kitabın öğrenciye verebileceği zarardan başka hiçbirşey yoktur.

Örneğin bir başka kaynak kitap sorduğu soruda

"aristokratik monarşi-krallık-imparatorluk-krallık-tiranlık cumhuriyet"  

şeklinde Tarih 9 Ders kitabında yer almayan ve insanlık tarihinde de asla olmamış bir yönetim tarzları aşamaları çıkarmışsa o kaynak kitabın da  öğrenciye verebileceği zarardan başka hiçbirşey yoktur.

Kıymetli öğrenciler alacağınız yardımcı kaynak kitapların sağlamasını ders kitabıyla yapmanız gerekir. Ders kitabıyla çelişmiyorsa o kaynak kitabı faydalanmak için değerlendirebilirsiniz.

Yardımcı kaynak kitap ilk aşamayı geçtiyse elinize aldığınız kitapta konuların anlaşılır şekilde anlatılıp anlatılmadığına bakmanız gerekir. Eğer ki yardımcı kaynak kitap bu aşamayı geçtiyse onu alabilirsiniz. Bundan daha iyisini aramak isterseniz  o takdirde  aklınızı da çalıştırmanızı sağlayan uygulama yaptıran bir kaynak bulduysanız o yardımcı kaynak kitabı almanız sizin için doğru bir seçim olacaktır.

Osmanlı Vakıf Sistemi

Vakıf : Bir kimsenin malının bir kısmını veya tamamını hayır işine, dini veya sosyal bir hizmete ebediyen tahsis etmesidir.
Vâkıf : Vakıf yapan kimseye denir.
Mevkûf : Vakfedilen mala denir.
Mütevelli : Vakıf yöneticisine denir.
Vakfiye : Kadı huzurunda düzenlenen, vakıf şartlarını belirten sözleşmeye denir.
Osmanlı Devleti’nde başta padişah olmak üzere, hanedan üyeleri, yüksek dereceli devlet görevlileri, toplumun seçkin kişileri vakıflar kurmuşlardır. Devlet bu vakıfların korunması için önlemler almış, devlete ait birçok gelir kaynaklarının vakıflara verilmesini sağlamıştır.
Vakıf Sisteminin Yararları:
1.Devletin kuruluş yıllarında fethedilen topraklara Türklerin yerleşmesini sağlamış ve buraların Türkleşmesini sağlamıştır.
2.Şehir, kasaba ve köylerin büyümesinde, bayındır hale getirilmesinde büyük rol oynamıştır.
3.Bütün eğitim ve sağlık kurumlarının finansmanını sağlamıştır. 
4.Şehirlerin ticaret faaliyetlerinin kolaylaşmasında en büyük rolü oynamıştır.

Osmanlı Toplum Yapısı ve Millet Sistemi

Osmanlı Devletinde  ülkede yaşayan   müslüman olmayan toplulukları din ya da mezhep esasına   örgütleyerek yönetme biçimine “millet  sistemi” denilmektedir. Devlet, her inanç topluluğunu kendi   içinde serbest bırakarak onlara belirli bir özerklik tanımıştı.
Osmanlı toplumunda Türk, Arap, Acem, Boşnak ve Arnavutlar, Müslüman çoğunluğu oluştururken Ortodoks,Ermeni ve Yahudiler diğer üç temel millet olarak kabul  ediliyordu.

ORTAÇAĞDA SİYASÎ YAPILAR

Performans Ödevleri:

1.Burda yazılı anahtar    kelime ve cümlelerden grafik hazırlayınız.

2.Ortaçağdaki  devlet yönetimi şekillerini karşılaştırınız.

3.Yeryüzünde olan ve olmuş yönetim şekilleri ( rejimler/ devlet düzenleri) nelerdir,araştırınız.

İstediğiniz birini yapabilirsiniz.

A.  Roma  İmparatorluğu

M.S.350 yılında başlayan Kavimler Göçü sonucunda Roma İmparatorluğu 395'te  Doğu Roma ( Bizans) ve Batı Roma olmak üzere ikiye ayrıldı.

Batı Roma İmparatorluğu 476'da yıkılınca Avrupa'da büyük bir otorite boşluğu oluştu. 

Bu boşluk durumunda

1. Avrupa'da feodalizm(derebeylikler yönetimi) ortaya çıktı.

2. Germen kabileleri birleşerek Frank, Vizigot, Ostrogot, Sakson gibi Germen krallıkları kurup siyasi üstünlüğü ele aldılar.

3.Avrupa'da güçlü otorite yokluğu, büyük bir karmaşaya sebep olmuştur.

Feodalizm:Avrupada Batı Roma İmparatorluğunun yıkılmasından sonra ortaya çıkan krallar, lordlar ve vassallar arasında güç mücadelesiyle yürüyen bir yönetim sistemi olup Ortaçağ Avrupasına özgü bir yönetim tarzıdır.

B.Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu

1. Sasani ve Hellenizm monarşileri ile  Ortodoksluk etkisinde olduğu için otokratik ve  merkezî bir imparatorluktur.

2.Bizans imparatoru, Hz. İsa’nın yeryüzündeki vekili olup sadece Hz. İsa’ya karşı sorumlu olmuştur.

Otokrasi: monarşinin bir türü olup  yönetimin miras yoluyla değil, kişiler tarafından ele geçirildiği bir yönetim şeklidir.

C.Sasaniler

 1.Pers Devlet Geleneğini benimsemişlerdir.

 2.Yönetim şekli monarşidir.

 3.İmparatorun ünvanı Şehinşahtır (Kralların Kralı).

 4.İktidar kavgaları devleti zayıflatmıştır.

 5.Şehinşahtan sonra başa geçecek kişi yönetmeyi öğrenmesi için eyaletlerin başına yönetici olarak gönderilmişlerdir ve yardımcı olarak da tayin edilmişlerdir.

 6.Krallar,Tanrı Ahuramazda’nın yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edildiklerinden kutsal sayılmışlardır.

 7.Sasaniler, Bizans'la yaptıkları uzun kara savaşlarıyla Anadolu'yu ele geçirmişlerse de Bizans'ın deniz gücü karşısında geri çekilmişlerdir.

 8.VII. yüzyılda İslam Devleti'nin ortaya çıkışından sonra 651'de Nihavend Savaşı'yla yıkılmışlardır.

Not: Sasanilerin yıkılması, Bizans'ın da zayıflaması sonrasında Anadolu Türkler'in yurdu olmak için uygun bir konuma gelmiştir. Selçukluların yaptığı Pasinler ve Malazgirt Savaşı'yla başlayan Anadolu'nun Türk yurdu olma süreci Miryokefalon Savaşı'nın da kazanılmasıyla kesinlik kazanmıştır.                               

D.Moğol İmparatorluğu

1. Liderin tarih oluşumundaki önemi burda ortaya çıkmıştır.

2.Şamanlarca  bir kabile önderi olan Cengiz kutsallaştırılmıştır. Böylece onun ardından gelenlerde  meşrulaştırılmıştır.

İmparatorluklarda Sosyal, Ekonomik ve Askerî Durum    

A.Avrupa 

Germen kralları ülkelerini eyaletlere ayırmıştır.

Eyaletlerin başına valiler ve ordusu olan dükler atanmıştır. Onların altındaki yönetim birimini kontlar yönetmiştir.

Krallar,  meclislerinde  kontlara ve psikoposlara danışırlardı. Kontlar, kendi toplumlarını hristiyan din adamlarına itaate zorladılar.Hristiyan din adamları da halkı kontlara itaate zorladılar.

Feodalizm ve katolik hristiyanlık , Avrupa'da böylece birlikte yerleşerek güçlendiler.

Ortaçağ'da Avrupa'da yaşanan büyük veba salgını getirdiği büyük insan ölümleri nedeniyle  sosyal ve ekonomik  hayatı durma noktasına getirmiştir. Büyük bir korku ve güvensizlik ortamı oluşmuştur.

B.Bizans

Bizans, Çin ve Hindistan'dan gelen malları Avrupa'ya aktaran bir ekonomik konumdaydı. Bu nedenle Sasaniler onlar için stratejik konuma sahipti.

C.Sasaniler

1.Sasaniler, topraktan alınan vergilerle ekonomik olarak güçlenmişlerdir. Vergilerle ticareti kolaylaştıracak yol, köprü ve benzerlerini yaptıkları gibi ordu ve savaş masraflarını da karşılamışlardır.

2.Üreticiyi destekleyen yasalar çıkardılar.

3.Ticaret ağını genişlettiler.

4.Hint Okyanusu’nda, Orta Asya’da ve Güney Rusya’da uluslararası ticarete egemen olmuşlardır.

5.Perslerdeki satraplık sistemine benzer daha merkezî  bir eyalet sistemi uygulamışlardır.

D.Moğollar

1.Orta Asya iklim şartları sonucu sadece hayvancılık ve bunun ticareti temel ekonomik faaliyet olmuştur.

Ordular

Orta Çağda devletlerin siyasî gücü ekonomi yanında güçlü, düzenli ve disiplinli ordularla sağlanmıştır.

  A.Bizans, eyalet birlikleri ve ücretli (paralı) askerler orduya güç vermiştir.

 B.Moğol ordusu, onlu teşkilata göre teşkilatlanmış gönüllü birliklerden oluşmuştur. Çoğunluğu hafif süvari birliklerdir.

 Yönetim             

A.Sasanilerde Kutsal krallar(Hanedan) ve hanedandan soylular yönetimde etkin olduğu danışma meclisi vardır.

B.Roma İmparatorluğunda ise soyluların ( aristokratların) etkin olduğu konsül adlı meclis vardı.

C.Moğollar'da ise üyelerinin liyakatle seçildiği Danışma Meclisi imparatorun (hanın) yönetimde kısmen etkindir.

              

                                                                    

Tekalifi Milliye Emirleri

Sakarya Meydan Muharebesi öcesi ordunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere Mustafa Kemal’in Başkomutanlık yetkisine dayanarak , 7 ve 8 Ağustos 1921 günleri yayımladığı on emire Tekalif-i Milliye Emirleri denir.

Tekalif-i Milliye Emirlerinin Amaçları

Ordunun silah ihtiyacını karşılamak

Ordunun giyecek ve taşıt ihtiyacını karşılamak





Ordunun personel ve asker ihtiyacını karşılamak

Tekalif-i Milliye Emirleri’nin uygulanması için Kastamonu, Samsun, Konya ve Eskişehir illerinde İstiklal Mahkemeleri’nin kurulmasına karar verildi. Sakarya Meydan Savaşı ve Büyük Taarruzda bu uygulamanın büyük faydaları oldu.

Maarif Kongresi

Maarif Kongresi 14 Temmuz 1921 tarihinde Ankarada toplandı. Kongre gerçekleştiği sıralarda Kütahya-Eskişehir savaşları sürmekteydi. Kongreye pek çok öğretmen iştirak ederken, kongrenin amacı Kurtuluş Savaşında kazanılacak başarının ardından yeni kurulacak olan Türk devletindeki eğitim haritasını çizmektir. Böyle bir ortamda bu kongrenin toplanması Atatürkün zafere olan inancını ve eğitime verdiği önemi göstermektedir.

Maarif Kongresinin ana hedefi / amacı 

Maarif Kongresinde bir taraftan 7 düvele karşı Kurtuluş Savaşı verirken Anadolu da çıkan isyanlara karşı halkın eğitilmesiydi, bu sebepledir ki aydınlar ve öğretmenler bu kongre sonrasında milli bilinci uyandırarak milli mücadeleyi daha etkili hale getirmek amacıyla büyük bir görev yüklendi.

Maarif Kongresinde alınan kararlar

İlkokullar altı yıldan dört yıla indirildi

Orta öğretim eğitimin dört yıl olmasına karar verildi.

Köy bünyeli işçi mekteplerinin kurulmasına karar verildi.

İnsan ve Göç

1.Doğa
İnsanlığın sosyo- ekonomik aşamaları:
         avcılık,toplayıcılık,balıkçılık-->çobanlık-->tarım--->uygarlık

Not: Nüfus artışı karşısında doğan besin ihtiyacı bu aşamalarda en önemli etkendir.Bu besin ihtiyacı  tarımla giderilince  yerleşik hayata geçiş artmıştır.

2.Göçler
     Nedenleri:
                  1.Yerleşim yerleri ve iklimdeki değişikliklere  bağlı geçim sıkıntısı
                  2.Savaşlar veya bağımsızlığı kaybetme gibi politik değişiklikler
                  3.İnanç gruplarının baskı altına alınması

      A. Ege Göçleri (Deniz Kavimleri Hareketi,M.Ö.XII ve XIII)
          Nedenleri: 
                   1.Yunanistanın  dağlık olması
                   2.Nüfus artışı
                   3.Beslenme yetersizliği
                   4.Avrupadan gelen Dorlar ve Akaların baskısı
          Sonuçları:
                   1.Hititler yıkılmıştır
                   2.Mısır ise ayakta kalmıştır.   
B.İç Asya  Göçleri
           Nedenleri:
                  1.İklim değişikliğine bağlı geçim sıkıntısı .

Sonuçlar:
                 1 .Üç kıtada etkili olmuştur.

Kavimler göçü işlenirken ayrıntılı işlenecektir.
                  Not:Semavi dinlere inananlara yapılan baskılar tarih boyunca yapılan göçlerin önemli nedenlerindendir. Misal Yahudilere yapılan Babil ve Roma baskıları sonucu göç etmeleri.
              Romalılar, Hristiyanlığın yayılmaması için çeşitli baskılar yapmışlar. 

            Mekkeli Müşriklerin Peygamberimiz ve ashabına yaptığı baskılar sonucu gerçekleşen hicret buna bir başka örnektir. Ancak, ne Roma Hristiyanlığın yayılışını ne de Mekkeli Müşrikler  semavi dinlerin yayılışının önüne geçememişlerdir.
C.Diğer Göçler
               1.Amurru ( Babil) Göçleri
               2.Akad Göçü
               3.Hurri  Göçleri
               4.Frig Göçleri

 Amurru (Babil) Göçleri Amurrular, MÖ III. binyılın son yüzyıllarında Arabistan’dan Filistin ve Suriye çevresine göç etmişler ve daha sonra buradan da doğuya doğru göçlerini sürdürmüşlerdir. Elamlar ile birlikte Sümer Devleti’nin yıkılmasında başlıca rolü oynamışlardır. 

Akad Göçü Akad göçü, MÖ III. binde Sami kökenli olan Akadların, Suriye’den Fırat Nehri’ni izleyerek Sümer ülkesine doğru yavaş yavaş gerçekleştirdiği göçlerdir. Bu göçler sonrasında Akadlar, Sümer kent kültürünü özümsemiş ve bu kültürü sonraki toplumlara aktarmıştır. 

Hurri Göçleri Mezopotamya ve çevresine MÖ III. binyılın sonlarında büyük bir göç dalgasıyla kuzeyden gelen Hurriler; Doğu Anadolu, Orta Fırat Havzası ve güneyde Filistin’e kadar geniş bir alana yayılmıştır.

 Frig Göçleri Frigler, Makedonya ve Trakya’dan Boğazlar yoluyla Anadolu’ya göç eden Trak boylarındandır. Bu göçler, MÖ 1200-800 yılları arasında yaşanmıştır.

İlk Çağ'da Hukuk

Hukuk: toplum düzenini sağlamak için çıkarılmış ve devlet eliyle güçlendirilmiş kurallar bütünüdür.Toplum halinde  yaşam ve siyasi organizasyonlar hukuku netice verdi.                                       
Hukukun kaynakları: akıl, gelenek  ve kutsal  kitaplardır.
1 .Urkagina Kanunları 

A.Sümer şehir devletlerinden Lagaş Kralı Urkagina tarihte bilinen ilk yazılı kanunları yapmıştır(M.Ö.2375)

B.Urkagina yaptığı kanunlarda hükümdarlığın kendisine baştanrı tarafından verildiğini önceki yöneticilerin rahiplerle birleşip haklı sömürdüğünü söylemiştir.Borç affı gibi halkı rahatlatmaya yönelik düzenlemeler de yapmıştır.

C.Bu kanunlar, kötü yönetim sebebiyle oluşan yolsuzlukları, huzursuzlukları ve hoşnutsuzlukları gidermeye dönük bir adaletname niteliğindedir.

2.Hammurabi Kanunları

A.Babil Kralı Hammurabi(M.Ö.1728-1686), kendisinden önce yapılmış kanunları, toplumun örf ve adetlerini,çağının ihtiyaçlarını dikkate alarak o dönemin en gelişmiş yazılı kanunlarını yapmıştır.

B.Bu kanunlar 282 maddeden oluşmaktadır.

C.Hammurabi Kanunları, Babil'in koruyucu tanrısı Marduk için yapılan Esagila Tapınağı'na dikilmiş bir taş üzerinde Akatça yazılmıştır.Kanunların giriş kısmında adı geçen  Marduk adlı tanrı ve adalet tanrısı Şamas tarafından Hammurabi'nin kral seçildiği anlatılır.

D.Hammurabi, kendisini adaletin kralı zayıfların koruyucusu Tanrı adına ülkeyi yöneten adil bir hükümdar olarak tanıtmaktadır.

E.Bu kanunların cezalandırmada ana ilkesi  " dişe diş, göze göz" şeklinde kısaca ifade edilen  ilkedir.

3.Hitit Kanunları

A.Gelişmiş bir hukuk sistemine sahiplerdi.

B.Urukagina kanunları gibi yumuşak kanunlardır.

C.İşlenen suçlara daha çok tazminat şeklinde maddi cezalar verilmesini öngören kanunlardır.

D.Hititler, bitkileri ve hayvanları korumak için de kanunlar çıkarmışlardır.

E.Hititler  evlenme, boşanma  ve miras gibi medeni hukukla ilgili konularda kanunlar çıkarmışlardır. Hatta boşanma hakkını kadınlara da tanımışlardır.

F.Hititler , kazaen öldürmeyi ve kasten öldürmeyi birbirinden ayırarak hukukta önemli bir gelişme göstermişlerdir.

G.Hititlerde cezalandırmada her sınıfa ayrı cezalar öngörülmüştür.

H.Hititlerde bazı suçlarda suçlunun ailesi de cezalandırılmıştır. Bu durum cezalandırmada kollektifleştirme olduğunu göstermektedir.

4.Tevrat Hukuku

A.İbraniler, tarihte semavi bir dini benimseyen ilk toplumdur. B.Hukukları, Tevrat 'a dayanır. On emir hukuklarının en önemli esaslarındandır.

C.Yahudiliğin sadece kendilerine gönderildiğine inandıkları için hukuk sistemlerinde eşitlik yoktur. Kendi çağlarında yaşayan diğer toplumlardaki  Hürler ve köleler ve benzeri şekildeki sınıf ayrımı yanında ırk ayrımını da getirmişlerdir. 
D.Boşanma ve mirastan üstünlük, erkekteydi. Ancak Yahudi olmayan annenin çocuğunun miras hakkı yoktu. 

E.Mülkiyet hukuku oldukça gelişmiştir. 
F.Kısas ilkesi bu Hukukun temel ilkelerindendi. Ancak ölüm ve organ kaybı yoksa tazminat cezası uygulanırdı.

G. Suçun şahsiliği bir başka prensipti. 

H.Tek şahitle cezalandırılmayı kaldırdılar.

I. Dini törenle yemini  beraat(suçtan temizlenmek) için yeterli gördüler. 

                

      

    

YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512 – 1520)

GÜCÜNÜN ZİRVESİNDE OSMANLI(YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ) ÖGM MATERYAL

İslamDünyası Liderliğine

Yavuz Sultan Selim döneminde artan tehdidlerden dolayı genelde doğuya seferler yapılmıştır. Bu seferlerden  Çaldıran Seferinin yapılmasında dönemin başlarında çıkan ve bastırılan Şahkulu İsyanının(1511) da önemli payı vardır.

Osmanlı – Safevi İlişkileri

Çaldıran Savaşı (1514):

Nedenleri:

1.Safevi Devletinin Anadolu’yu ele geçirmek için  Anadolu’da Şiilik propagandası yapması,
2. Orta Asya’dan gelen Türklerin Osmanlı sınırlarına girmesinin Safevilerce  engellemesi 
3. Osmanlı Devletinin İpek Yolu’nun Van-Tebriz hattını ele geçirmek istemesi

 Sonuçları
1.Irak’ın içlerine kadar Doğu Anadolu toprakları tamamen Osmanlı Devleti’nin eline geçti.
2.Kemah, Mardin ve Diyarbakır Osmanlı topraklarına katıldı.
3.Safevi Devleti sarsıldı.
4.Anadolu’daki  Şii propagandası sorunu  çözüme kavuştu.

Turnadağ Savaşı (1515):

Nedeni:
1.Dulkadiroğullarının Çaldıran Seferi sırasında yardım etmemeleri
Sonuçları:
1.Dulkadiroğlu Beyliği’ne son verildi.
2.Anadolu Türk birliği sağlandı.
3.Maraş ve Elbistan Osmanlıların eline geçti.
4.Osmanlı- Memluk İlişkileri bozuldu.

Osmanlı – Memlük İlişkileri

Mısır Seferi:

Nedenleri:
1.Memluklerin Osmanlıya karşı Safevilerle ittifak anlaşması yapması
2.Hicaz su yolları sorunu
3.Baharat Yolu’nun Memlüklerin kontrolünde olması,
4.Memlüklerin bazı Anadolu beyliklerini ve Cem Sultan İsyanı’nı Osmanlıya karşı desteklemesi

• Osmanlı ordusu Halep yakınlarında yapılan Mercidabık Savaşı’nda Memlük ordusunu mağlup etti. Sultan Kansu Gavri öldü. Böylece Suriye ve Filistin toprakları Osmanlı Devleti’nin eline geçti. Mısır yolu Osmanlılara açıldı(1516).
• Yavuz Sultan Selim Sina Çölü’nü geçerek Ridaniye Savaşı’ndan Memlükleri ikinci kez mağlup etti(1517).

Mısır Seferi’nin Sonuçları

1. Memlük Devleti yıkıldı. Suriye, Filistin ve Mısır Osmanlı Devleti’nin hakimiyetine girdi.
2. Halifelik Osmanlılara geçmesi sonucu Osmanlı Devleti , İslam dünyasının siyasi ve dini lideri  oldu.
3. Mısır’ın fethiyle Baharat Yolu Osmanlı denetimine girdi.
4. Kıbrıs Adası için Venedikler Osmanlı Devleti’ne vergi vermeye başladı.
5. Doğu Akdeniz Osmanlı egemenliğine girdi.
6. Mısır’ın hazineleri ve ganimetleri Osmanlı maliyesine en parlak dönemini yaşattı.

RÖNESANS

15. ve 16. yüzyılda Avrupa’da güzel sanatlar, edebiyat ve düşünce alanında meydana gelen yenilikler ve gelişmelere Rönesans denir.

Rönesans’ın Nedenleri :

1 -  İstanbul’dan ayrılarak İtalya’ya giden bilginlerin eski Yunanca eserleri öğretmesi.

2 - Bizans ve Roma dönemine ait eserlerin tanınması ve bunların benzerlerinin yapılmaya çalışılması.

3 - Kâğıt ve matbaanın yaygın olarak kullanılmasıyla yeni buluş ve düşüncelerin her tarafa yayılması, okuma-yazma oranının, bilim ve kültürün artması.

4- Coğrafi Keşifler sonucunda Avrupa’da sanattan ve edebiyattan zevk alan ve destekleyen zengin  bir sınıfın ( mesen )ortaya çıkması..
5.Endülüs Emevilerinin  düşünce tarzı ve bilim alanındaki etkisi

NOT: Rönesans İtalya’da başlamış, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılmıştır.

Rönesans’ın İtalya’da Başlamasının Nedenleri :

1 - İtalya’nın Akdeniz ticaretinden dolayı diğer devletlere göre daha zengin olması

2 - İtalya’da Roma, Helen ve Yunan kültürlerinin izlerinin bulunması

3 - İtalya’da siyasi birliğin olmaması, merkezi otoritenin olmamasının özgür bir ortama yol açması

4 - İtalya’nın İslam dünyası ile olan yakınlığı

5 - İtalya’nın Hıristiyan dünyasının dini merkezi olması

6 - İstanbul’un fethinden sonra bilim adamlarının İtalya’ya gitmeleri

NOT: Rönesans Dönemi sanatçılarına örnekler: Leonardo da Vinci (MonaLisa), Mikelanj, Rafael, Alber Durer resim alanında, Erasmus, Luther, Makyavel, Shakepeare (Şekspir), Servantes, Bacon (Beykın), Montaigne (Monteyn) edebiyat alanında önemli eserler vermişlerdir

Rönesans’ın Sonuçları

1 - Avrupa’da düşüncenin önündeki engeller ortadan kalkmış, fen bilimleri ve pozitif düşünce gelişti (tıp, matematik, astronomi ve biyoloji alanında gelişmeler oldu).

2 - Katolik Kilisesi’nin düşünce üzerindeki baskısı ortadan kalktı, Katolik Kilisesi’ne bağlılık sarsıldı.

3 - Antik Çağ kültürü yeniden canlandı, çağdaş Avrupa’nın temelleri atıldı.

4 - Avrupa’nın sosyal yapısı değişti.

5 - Küçük kan dolaşımı bulundu, insan vücudu, tabiat olayları, güneş sistemi ve evren hakkında yeni bilgilere ulaşıldı bilim ve teknikteki gelişmeler hızlandı).

6 - Felsefe, sanat ve edebiyatta yeni akımlar ortaya çıktı.

7 - Skolâstik görüş yıkılıp yerine akıl, bilim, deney ve gözlem ön plana çıktı (Kopernik, Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğünde ispatladı). Hümanist düşünce gelişti (Hümanizma; insan ve doğa sevgisinin ön plana çıkması).

8 - Reform hareketlerinin doğmasına ortam hazırladı.

Coğrafi Keşifler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri

Coğrafi keşiflerin nedenleri :

1.Avrupalılar Hristiyanlık dinini dünyaya yaymak ve dünyayı tanımak istemişlerdir.

2.Siyasal ve dinsel mücadelelerde başarısız olan Avrupalılar, daha düzgün şartlarda yaşamak istemişlerdir. Yerleşebilecekleri yeni toprakları aramaya başlamışlardır.

3.İstanbul’un fethinden sonra Türkler Doğu ticaret yoluna hâkim olmuşlardır. Avrupalılar doğu ülkeleri ile ticaretin devamını sağlamak maksadıyla yeni yollar arayışı içine girmişlerdir.

4.Avrupalıların pusulayı öğrenmeleri neticesinde coğrafya bilgileri ve gemicilik faaliyetleri gelişmeye başlamıştır.

5.Krallar coğrafi keşifler sonucunda yeni yerlerden gelen malların kontrolünü ele geçirmek istemişler ve zenginliklerini arttırmaya çalışmışlardır. Bu sebeple de kaşifleri desteklemişler, onlar için uygun ortam sağlamaya çalışmışlardır.

6.Avrupalılar, ekonomik sıkıntıları aşmak için altın ve gümüş gibi değerli madenlere ihtiyaç duymaya başlamışlar ve bu ihtiyaçların karşılanması içinde yeni yerlere göz dikmeye başlamışlardır.

KEŞİFLERİN SONUÇLARI

A.Coğrafi Keşiflerin Siyasi Sonuçları

1.Osmanlı Devleti Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizliler ile, Akdeniz hakimiyeti için ise İspanyol lar ile mücadele etti.

2.Yeni ada ve kıtaların keşfi gerçekleşti.

3.İspanyol ve Portekizliler geniş ülkeler elde ederek ilk sömürge imparatorluklarını kurdular.

B.Coğrafi Keşiflerin Ekonomik Sonuçları

1.Yeni ticaret yolları bulundu, Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti.

2.Akdeniz kıyısındaki limanlar önemini kaybetti. Buna karşılık Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı.

3.Keşfedilen bölgelerdeki değerli eşya ve madenler Avrupa’ya taşındı. 0 zamana kadar “toprak” temel zenginlik kaynağı iken, bundan sonra “altın ve gümüş” temel zenginlik kaynağı oldu.

4.Burjuva sınıfı güçlendi. Bu durum, Avrupa’nın siyasi ve sosyal yapısında değişikliklere neden oldu.

5.Doğu ülkeleri yoksullaştı.

6.İpek yolu ticaretinin önemini kaybetmesi sonucunda Türkistan hanlıkları zayıfladı.

Coğrafi Keşifler’in Osmanlı Devleti’ndeki Etkileri:

1.Avrupa’nın Osmanlı Devleti’ne bağımlılığı azaldı.

2.Akdeniz limanlarının önem kaybetmesi, Osmanlı Devleti’nin ticari gelirlerini azalttı.

3.Osmanlı topraklarında ticaret ile uğraşan köy ve kasabalarda ekonomik durum zayıfladı.
4. Coğrafi  keşiflerle Avrupa'ya gelen altın ve gümüş,  Osmanlı parasının değerinin düşmesine ve enflasyona yol açtı.
5.İpek yolunun geçersiz hâle gelmesi , Orta Asya Türk Hanlıklarının ekonomik açıdan zayıflayıp Rus işgaline düşmelerine sebep oldu.

6.Osmanlı Devleti, Coğrafi Keşifler’in olumsuz etkilerini önlemek için;

  A.Süveyş Kanalı Projesi’ni gerçekleştirmek istedi. Fakat bu ancak 1869’da ve yabancı yatırımcılarca gerçekleştirilebildi.

        B.Hint Okyanusu'nda Portekizliler ile savaştı fakat üstünlük kuramadı.Ancak, Kuzey Afrika'da Vadi'sseyl savaşında ağır yenilgiye uğrattı.

    C.Don – Volga Kanalı Projesi’ni gerçekleştirerek ipek Yolu’nu tekrar canlandırmak istediyse de  bu da yapılmayınca başarılı olmadı.

   D.Akdeniz limanlarını yeniden canlandırarak gümrük gelirlerini artırmak için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar verdi.

Coğrafi Keşiflerin Bilimsel Sonuçlar

1– Yeni ırklar, kültürler, hayvanlar, bitkiler keşfedildi.

2– İnsanlarda merak ve araştırma isteği uyandı.

3– Düşünce dünyasında önemli gelişmeler meydana geldi.

4– Rönesans ve Reform Hareketlerı’ne zemin hazırlandı,

5– Avrupa’da sanattan zevk alan ve sanatçıları koruyan “Mesen” sınıfı ortaya çıktı.

Coğrafi Keşiflerin Dini Sonuçları

1– Kiliseye olan güven sarsıldı.

2–Hristiyanlığa ait inançlar temelinden sarsıldı.

Not: Coğrafi Keşifler bütün insanlığı etkilemiştir. Bu yönüyle “evrensel” bir özelliğe sahiptir. Çünkü, Avrupa’da ve dünyada daha sonra ortaya çıkacak olan gelişmelere neden olmuştur.

İlk Devletlerde Askeri,Sosyal ve Ekonomik Hayat

A. Sümerler

1.Tarımdan elde edilen ürünler depo olarak da kullanılan tapınaklara teslim edilirdi. Bu kayıtlarla çivi yazısı oluşmuştur. Yazının oluşumu da medeniyeti meydana getirmiştir.     2.Hayvancılık ve maden azlığından dolayı uzak bölgelere gitme ihtiyacı duydular. Bu gidişler sonucunda  mezopotamya medeniyetinin yayılmış oldu.

3.Medeniyetin temelleri  atıldı. İlk medeni faaliyetler. Örnek:Çömlekçi çarkı ve benzerleri yapıldı.
4.Sınıflı toplum yapısı:köleler,din adamları,soylular  v.b.
Not 1:Coğrafya  medeniyetlerin oluşumunda oldukça etkindir.Örnek:Mısır ve Nil Nehri,Mezopotamya ve Dicle ile Fırat Nehirleri
Not 2: Mezopotamya'da özel mülkiyet, Mısırda ise devlet mülkiyeti sistemi uygulanmıştır.Bunun sonucunda Mısırda zengin tüccarlar sınıfı  ortaya çıkmamıştır.
B.Lidyalılar
1.Tarım,madencilik ve ticaret yaptılar.
2.Ticaret sayesinde zenginleşip ekonomik refaha kavuştular.
C.Frigler
1.Tarım ve hayvancılık yaptılar.
2.Dokumacılıkta halı ve kilim yaptılar ve ilerlediler.
D.Yunan
1.Dağlık bir ülke olduğu için hububat ( buğday ve benzeri) sıkıntısı oluştu. 
2.Bunu karşılamak için deniz koloniciliği yaptılar.
3.Bu deniz koloniciliği de onların ticarette gelişmesini sağladı.
E.Büyük İskender
1.Büyük İskender, ele geçirdiği yerlerde kendi adına şehirler kurmuştur.Misal;İskenderiye (Mısır).
2.Perslerin oluşturduğu yol ağlarını geliştirerek ticarete ve ulaşıma  önem vermiştir.
F.Roma İmparatorluğu
1.Kurulduğu coğrafya  gereği deniz ticaretine ve kolonizasyon
faaliyetlerine yönelmiştir.
2.Ganimet,vergi ve insan gücü sayesinde madden güçlendi.
3.Yol ağları kurup  onları güvenli hâle getirdiler.
4.Kolonizasyon ve uzun mesafeli ticaret yaptılar.
G.Mısır

1.Nilin taşması  sonucu  arazilerin sınırların karışması geometri ilminin yapılmasını sonuç verdi.

2. Nilin taşma zamanını tesbit  tarım için önemliydi. Bu durumda astronominin ve güneş yılının icadını netice verdi.

3.Ölümden sonraki yaşama inanç, mumyacılık  yapılmasını sonuç verdi. Mumyacılık da vücudun içinin çıkarılması da tıp ve eczacılık ilimlerinin gelişimini netice verdi.

4.Tanrı-kral anlayışında oldukları için piramitler yaptılar.

5.Silahlanmaları sonucu imparatorluk oldular.

İlk Siyasî Organizasyon Türleri

A-.Mezopotamya

Mezopotamyada hayvancılık ve maden eksikliği nedeniyle bunu gidermek için iyi organize olmaları gerekti.Bu durum Sümer Şehir Devletlerini doğurdu.

Sümerler bu şekilde şehir devletleri kurdular.
Tuncun yapılmasıyla güçlü silahlar  elde edildi. Bu durum Babil Devleti adlı merkezi devleti ortaya çıkardı.
 Demirden silahlar ve savaş arabası olarak at arabasının yapılmasıyla Asurlar istilacı imparatorluk kurdular.



B.Yunan Uygarlığı

Dağlık dar sahillerle ayrık ülke olduğu için şehir devletleri oluştu.
 Şehir Devletleri arası mücadeleler için Orduların güçlendirilmesi gerekiyordu. Onlarda bunun için halka siyasi haklar  verdiler. Bu , demokratikleşmeye; o da meclisin yetkilerinin artmasına sebep oldu. Bu ise kralların seçimle işbaşına gelmesine yol açtı.
 Bu uygarlıktaki meclis , soylular meclisidir.Bu yönetim
aristokratikti. Onlarda belli bir zümre yönetim bizim hakkımız anlayışı olan Oligarşiye geçtiler. Oligarşiden sonra Tiranlıklar kuruldu. Tiranlıklar devrilince yeniden cumhuriyet kuruldu.

  C.Hititler 

1.Feodal krallıkla yönetildiler.
2.Pankuş Meclisi de yönetimde etkindi.
3.Tavanannanın da (Ana Kraliçe) bazı yetkileri vardı.
D.Urartular

Urartular dağlık bir ülke oldukları için feodal krallıkla yönetildiler.

E.İran

1.İmparatorlukla yönetildiler.
2.Satraplık adlı eyaletler vardı.
3.Şahgözü denetim teşkilatı kullanıldı.
4.Posta Teşkilatıyla iletişim ve denetim etkinleştirildi.

F.Mısır

1.Çöllerle ve denizlerle çevrili-olduğu için istilalardan uzak kaldılar.
2.Köylerden sonra Nom adlı şehir devletleri kuruldu. Kral Menes,  bunları birleştirip Mısır Devletini kurdu.