İran, seneviyenin(düalizmin) vatanıdır. Bu düalist öğretiler doğrudan doğruya veya Maniheist ve diğer Gnostik mezhepler vasıtasiyla İslâmiyet'teki kelâmî ihtilaflar üzerinde tesirlerde bulunmuştur. Fakat daha çok dünyevî alanda, rivayete göre Sâsânî hükümdarı II. Yez- dicürd (438/9-457) zamanında İran'ın dini olan Zervanizm (Dehriye) bu hususta etkili olmuştur. Bu düalist sistemde sonsuz zaman (Zervan-Dehr) en yüksek mebde (başlangıç) kabul edilir ve bu, kader'i, en büyük felek'i veya eflâk'in hareketini tayin eder. Bu doktrin felsefecilerin elinde, bazen İslâmî şekle bürünerek, bazen bunun dışında kalarak İran edebiyatında önemli bir yer işgal etti ve halkın görüşü olarak zamanımıza kadar geldi. Kelamcılar tarafından materyalist, ateist vs. olarak vasıflandırılarak reddedildiler. Idealist feylesoflar da kelamcılardan geri kalmadılar.
İslamda Felsefe Tarihi, sy. 28-29
