TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE EKONOMİ

 TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE EKONOMİ

       Türk-İslam devletlerinde ekonomi tarım, hayvancılık ve ticarete dayanırdı. Karahanlılardan başlamak üzere hemen tüm Türk-İslam devletleri İpek ve Baharat yolunun kontrolüne önem vermişlerdir. Özellikle Karahanlılar ve Selçuklular bu yollar üzerinde Ribat(hem güvenlik hemde ticaret için oluşturulan sınır ve yol üzerindeki yapılar) ve kervansaray inşasına önem vermişlerdir. Özellikle Selçuklular paraya da önem vermişler Altından yapılan Dinar ile gümüşten yapılan Dirhem önemlidir.

      Ikta Sistemi: İlk kez Hz. Ömer döneminde oluşturulan Ikta sistemi Türk-İslam devletlerinde uygulanmıştır. Bu sisteme göre fethedilen  bölgelerdeki topraklar Miri toprak kabul edilerek(Devlete ait) kişilere bırakılırdı. Kişiler bu toprağı çiftçiye kiralar aldığı kira ve vergiler ile de asker yetiştirirdi. Böylece hem çiftçi hem memur hemde asker aynı topraktan beslenirdi. Ikta sahibi olan vergileri topladığı için devlet vergi toplama işinden de kurtarılıyordu. Ayrıca toprağa bağlı feodal sistem önleniyor, topraklar devlete ait olduğu için büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkması engelleniyordu. Ikta sistemi Osmanlılarda dirlik(Tımar) olarak devam etti.

Vergi sistemi: Türk-İslam devletlerinde vergiler şunlardır.

a- Zekât: Müslümanların mallarının 1/40 nı fakirlere vermesidir.

b- Öşür: Müslümanlardan 1/10 oranında alınan tarım ve ürün vergisidir.

c- Haraç: Gayr-ı Müslimlerden alınan toprak ve ürün vergisidir.

d- Cizye: Gayr-ı Müslimlerden onların devletçe korunması karşılığında alınan  vergidir.

e- Çift-i Avami ya da Çift resmi: Çiftçinin kiraladığı toprak karşılığı Ikta sahibine ödediği vergidir.

f- Ticaret ve bac(pazaryeri) vergileri

g- Maden-Tuzla ve orman vergileri.

      Ahilik: Selçuklularla başlayıp Anadolu Selçukluları döneminde zirveye ulaşan bir esnaf örgütlenmesi olan ahilik; bekar ve zanaatsahibi gençlerden oluşan esnaf dayanışma örgütleridir.

Ahilik teşkilatının önemli özellikleri;

a- Sadece Müslümanlar üyedir.

b- Merkezi Kırşehir kurucusu Ahi Evren’dir.

c- Her meslek grubunun en önemlileri grubun başkanı şeklindedir.

d- Şehirde bulunan her meslek Grubunun kendi örgütlenmesi vardır.(derici-Ayakkabıcı gibi)

e- Usta çırak ilişkisi ile esnaf yetiştirilir. f- Üretim miktarı ve kalitesi ile fiyat kontrolü yapılır.

      Vakıf Sistemi: Çeşitli soysal ihtiyaçların karşılanması ve refahın toplumun her kesimine yayılmasını sağlamak amacıyla kurulan sosyal kuruluşlara vakıf denir. Tüm Türk-İslam devletlerinde vakıflar önem verilmiştir. Özellikler Selçuklular ve Türkiye Selçukluları birçok vakıflar kurmuşlardır.

XI. Ve XIII. Yüzyıllarda Anadolu da Ekonominin Özellikleri:

a- Bu dönemde Türkiye Selçukluları Anadolu’da hâkim olup devlet zirai, ticari ve hayvancılık faaliyetlerini desteklemiştir.

b- Karadeniz ve Akdenizdeki limanlar alınarak buralara Türk tüccarlar yerleştirilmiş ve buralardaki Latin tüccarlarla ticaret anlaşmaları imzalanmıştır.

c- Devlet sigortası sistemi getirilerek zarar uğrayan tüccarların zararları devlet tarafından karşılanmıştır.

d- Önemli ticaret yolları üzerine kervansaraylar yaptırılmış ve buralarda ücretsiz hizmetler verilmiştir.

e-Selçukluların Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu’da zayıflamasıyla mevcut durum değişmeye başlamıştır. Savaşların sebep olduğu güvensiz ortam ticareti olumsuz etkilemiştir.